Сонгуулиар завсарладаг мэргэжил

Ерөнхийлөгчийн сонгуулиар сураг алдран далд фронтод сэмээрхэн дайтаж яваад ирсэн зарим сэтгүүлч хэсэг амсхийгээд дэлгэцнээ дахин үзэгдэж эхэллээ.

Жишээлбэл, нэр дэвшигч Ц.Элбэгдоржийн сонгуулийн сурталчилгааны штабт зүтгэсэн “25-р суваг” телевизийн сэтгүүлч Пүрэвхүү “Миний мэргэжил-сэтгүүлч” нэвтрүүлгээ сэргээж Сүхбаатарын талбайн урдах Ахмадын холбооны байранд очиж Баасан хатагтайтай уулзсан бичлэгээ үзүүлэв. (Нурах шахсан барилгад Баасан конторлож ахмадууд цугларсан хэвээрээ, хэрвээ тэдний мэдэлд өгчихвөл хөрөнгө оруулагч бэлэн, засаад гоё байшин болгохоо амалж байна)

Ингээд сонгуулийн өдрүүдэд Пүрэвхүүгийн “Миний мэргэжил – сэтгүүлч” биш байсан бол одоо буцаад мөн болсон хэрэг.

Сурталчилгаа эхлэхэд хоёр намын штаб телевизийн захирлуудад хандаж “татгалзахааргүй санал” олныг тавьсны нэг нь гайгүй сэтгүүлчдийн нэр цохож штабтаа авч ажиллуулах хүсэлт байжээ. Бараг бүх захирлууд зөвшөөрч сэтгүүлчдээ зарчихсан байна. Зараагүй, зүгээр л чөлөө өгөөд явуулсан гэх биз. Гэхдээ редакцийн ёс зүйн зарчим энэ тэрийг “мартсаныхаа” төлөө тухайн телевиз асар их сурталчилгааг өндөр тарифаар саадгүй авч цацсан билээ. Зарагдсан сэтгүүлчийн тухайд гэвэл тусдаа гэрээ байгуулж үнэ хөлсөө тохирсон …

Харин одоо “шударга, тэнцвэртэй”, бас “хэнд ч худалдагдахгүй” ажиллах цаг ирлээ. Юу ч болоогүй юм шиг …

Өнгөрсөн ба энэ 7-р сарын 1.

2008 оны УИХ-ын сонгуулиас хойшхи хоёр дахь 7-р сарын 1 өнгөрлөө. Эхнийхээр нь үймээн самуун дэгдэж МАХН-ын байр, Соёлын төв өргөөг галдан шатаасан, үй олон энгийн иргэн, цагдааг гэмтээж бэртээсэн, дараа нь 5 хүнийг буудаж хөнөөсөн, тэгээд хэдэн зууг шоронд хийсэн билээ. Дахиад хэд ачигдах дутуу байгаа…

Харин хоёрдахиар нь эхнийхийг эргэн дурслаа. Улс төрчдөөс эхлээд жирийн иргэд тэр хэрэг явдлын шалтгааныг “сонгууль шударга биш болсноос” гэж ярихыг өдөржин сонслоо.

Тэр ч бүү хэл экс ерөнхийлөгч Н.Энхбаяр “7-р сарын 1-ны хэрэг явдлын учрыг олохын тулд бүхнийг хийх болно” гэж тангараглаад буусны дагуу “Зууны мэдээ” сонин, TV9 телевиз санал асуулга зарлаж “Төрийн эргэлт хийх оролдлого уу?”, “Өнгөт хувьсгал хийхийг санаархсан уу?” гэх мэтээр чиглүүлж өгөөд байхад л 66 хувь нь “сонгуулийн будлианаас” гэж хариулснаар эзнээ хүнд байдалд оруулах нь тэр.

Бас энэ орой Монгол Улсын цоо шинэ Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж МҮОНТ-ээр ярилцлага өгөхдөө (тэртээ тэргүй буучихсан Н.Энхбаярын араас “уул тахиад байгаа юм уу, хүн тахиад байгаа юм уу?” зэрэг хэдэн үг чулуудсанаар өөр гойд юмгүй яриа болов) 7-р сарын 1-нээс сургамж авах хэрэгтэй гэхээс цааш хэтэрсэнгүй.

Уг нь ноднингийн санал хураалтын маргааш АН-ын дарга Цахиагийн Элбэгдорж өөрийн биеэр хэвлэлийн хурал зарлаж “бидэнд өгсөн саналыг луйвардчихлаа” гэж цамнаад эхэлснийг санаж байна.

Сонгууль үнэхээр будилсан юм уу? Хэрвээ бид энэ асуултанд шударгаар хариулж чадахгүй бол 7-р сарын 1-ны үйл явдалд зөв онош тавьж чадахгүй ээ. Мэдээж төгс сонгууль болоогүй. Будлиан зөрчил зөндөө гарсан. Гэхдээ сонгогчдын олонхи АН-ын төлөө саналаа өгснийг МАХН руу хэлтийлгэснийг хэн нотолсон юм бэ?

Дан ганц иргэний үнэмлэхээр санал өгүүлснийг буруутгасан АН-аас нэр дэвшигч Р.Бурмаагийн гомдлыг шүүх дэмжсэн ч сонгуулийн дүнг бүхэлд нь эргүүлэхээр биш байсан бол бусад гомдол заргууд бүгд нотлогдоогүй өнгөрсөн билээ. Надад ч гэсэн шударга бус санагдсан ч хуулиндаа тэгээд заачихсан, эсвэл түс тас журамлаагүйн улмаас бүгд л өөрсдийн зөв гэж хэрэлдэхээс хэтрээгүй реалити шоу хичнээнийг ч харав даа. Хууль нь тийм юм чинь.

2008 оны сонгуулийг явуулсан хууль бол МАХН ба АН хоёр зөвшилцөөд нэг хөнжилд ороод байсан 2005 оны 12-р сард төрсөн “хүүхэд”. Цаадуул нь Ц.Элбэгдоржийн Засгийн газрыг “огцрууллаа.. болилоо… тэгвэл огцрууллаа… “ гэж сандалтай нь дэнжигнүүлсээр байгаад амжуулчихсан эд. АН-ынхан сайн хуулийг бус Ерөнхий сайдын суудлыг сонгосон ч МАХ намынхан хэргээ дуусмагц хагас сарын дараа хөмрүүлж орхисон …

Дараачийн буруутны тухайд. 2008 оны УИХ-ын сонгуулийн “будлианы” гол буруутнаар тодроод байгаа СЕХ-нд хэн хэн орсон билээ? Хоёр нам бас л зөвшилцөж “дарга нь манайх, дэд нь танайх.. гээд хувааж авцгаасан санагдах юм.

Бас сонгогчдын нэрсийн жагсаалт, санал хураалт, тооллого, нэгтгэлийг ямар үл мөргүй будлиулдаг 90-ээд оны “Алтан цөгц”, Өнөрмаагийн гал мэт ид шидийн аргуудыг хэрэглэсэн гэж ноднингоос хойш хичнээн шуугив? Тэгвэл 2008 оны сонгуулийн тойрог, хэсгийн хороодын бүрэлдэхүүний лав тэн хагаст намаасаа томилогдож очсон ардчиллынхан хаана байв? Сонгуулийг шударгаар явуулахад оролцох, хяналт тавихад өөр юу хэрэгтэй юм бэ? Гадаадынхнаар хуулиа батлуулж, сонгуулиа хийлгэх байсан юм уу?  

Тэгчихээд “сонгууль шударга бус боллоо” хэмээн албан ёсоор турхирахад (мэдээж Магнай, Батзандан, Жаргалсайхан нар буухиалан үргэлжлүүлсэн) саналаа хайр гамгүй өгсөн АН нь ялаагүйд бухимдсан баахан залуучууд доргиж 2008 оны 7-р сарын 1-ны шударга ёсыг тогтоох хувьсгалын баатрууд гэж гэж дүрдээ итгээд …. нэг мэдэхэд түймэр, үхэл, хагацал, шоронгоор төгссөн.

Дашрамд дурдахад, 2008 оны сонгуулийн дүнг будлиантуулсан нэг хэрэг бараг нотлогдсон нь Баянгол дүүргийн сонгуулийн тойрогт АН-аас нэр дэвшигч, УНДЕГ-ын дарга асан С.Эрдэнийн хамсаатнуудынх. Шүүх хурал дээр АН-аас сонгогдсон УИХ-ын гишүүд ирээд шүүгчдийг эгцлэн харж дарамтлаад суучихдаг. Хөөж гаргалтай биш…

Тэгвэл одоо 2008 оны сонгуулийг луйвардуулсан гэх АН-ынхан луйвардсан гэх МАХН-тайгаа дахиад л эвсээд (харин үүнийг шинэ Ерөнхийлөгч УИХ-ын гишүүн байхдаа эсэргүүцээд дийлээгүй санагдана) яваа. Уг нь хоёр нам УИХ-ын танхимд хайр майргүй үзэлцээд (эрхбиш насанд хүрсэн хүмүүс учраас гайгүй биз) дэлгэрэнгүй бөгөөд цоорхойгүй хууль гаргах ёстой атал найзалчихлаар нэг л өдөр сонгогчид нь гудамжинд үзэлцэж эхлэнэ биз дээ?

7-р сарын 1-ны аймшигт хэрэг явдлын учир шалтгааныг парламентын комисс байгуулан жинхэнэ үнэнийг тодруулж зарлахын оронд иргэний нийгмийн байгууллагууд бүтэн жилийн турш хийж байгааг дууриаж нэгэнт өнгөрсөн хүний эрхийн зөрчлийг шалгах УИХ-ын ажлын хэсэг байгуулж, бас өршөөлийн хууль, нөхөн төлбөр зэргээр хоёр нам нүглээ халхлан сугарч үлдлээ.  Зөвхөн цагаан байр, цагдаа, залуучууд гурвын хооронд нэг юм болоод өнгөрсөн юм шиг…

Чухамдаа 7-р сарын 1-ны хариуцлагыг дээрээсээ  бөгөөд өөрөөсөө эхлээд тооцсон бол шинэ Ерөнхийлөгчийн амалсан тэр шударга ёс Монголд тогтох эхлэл болохсон.

Харамсалтай нь дахиад хойшиллоо…

“Буцаагаад яах юм бэ? Надад өгчих. Би зүүгээд явж байя”

Бууж байсан Ерөнхийлөгч Н.Энхбаяр зарлиг гаргаж баахан хүнд төрийн дээд шагнал, одон медаль түгээснийг яам, тамгийн газрууд гурван өдөр дараалан түгээж байж сая барах шиг болов. Хэвлэл мэдээллийнхнээс TV9 телевизийн захирал Ц.Энхбат, “Зууны шуудан” сонины ерөнхий эрхлэгч Б.Ганболд хоёр гавъяат, бас “Зууны мэдээ” сонины ерөнхий эрхлэгч Д.Болдхуяг, “Улаанбаатар” радиогийн захирал У.Булган, МҮОНРТ-ийн “ММ” агентлагийн захирал Д.Энхтуяа нар одон тэмдэг авчээ. Заримыг нь 2000 оноос хойш МҮОНРТ-ын даргаар тавьж үнэнчээр зүтгүүлсэн, зарим нь одоо өмч хөрөнгийг нь сахиж буй, тэгээд бүгдээрээ саяын сонгуулиар “гэмгүй” сайн зүтгэсэн хүмүүс гэдгийг дурдахаас илүү тайлбар хэрэггүй биз.

Харин яагаад Б.Ганболдоос бусдад нь Ерөнхийлөгч өөрийн биеэр гардуулсангүй вэ? Эзэн хүн хувийн телевизийнхээ Ерөнхий захирал, бас Ерөнхий нягтлангийн (саяын сонгуулиар мөнгө төгрөг яасан ийснийг мэдэж авсан, гомдоож болохгүй чухал хүн!) энгэрт одон, тэмдэг зүүгээд зогсож байна төсөөл дөө! Н.Энхбаяр хүртэл ичнэ биз дээ?  Иймээс өөрт зүтгэсэн тэр нөхдийг Монгол төрийн өмнө үнэхээр гавьяа байгуулсан хүмүүстэй хольж байгаад бөөндчихлөөр сүлэгдээд танигдахаа больчихож байгаа юм (Насандаа ганц олдсон одон тэмдгээ Ерөнхийлөгчийн гараас авч чадаагүй жирийн гавьяатууд л сэтгэл гонсгор үлдсэн байх).  Саяын сонгуулиар Н.Энхбаярын сурталчилгааны гол зэвсэг болсон TV9 телевизийн ерөнхий захирал Ц.Энхбатын гавъяатынх нь тэмдгийг БСШУ-ны сайд гэхэээсээ илүү МАХН-ын сонгуулийн штабын дарга Ё.Отгонбаяр зүүж өгснийг  анзаарсан уу?

Эрх мэдэлтнүүд хэвлэл мэдээллийг өөртөө үйлчлүүлдэг байсан бол одоо өмчилдөг болжээ. Харин шагналыг нь төрөөс гаргадаг хэвээрээ. Хувийнхаа юмуу намынхаа шагналыг өгдөг юм байгаа биз…

P.S:

Саяхан Баатар найруулагч гавьяатын цол тэмдгээ буцааж өгөхөө зарласан тухай мэдээний ард “Буцаагаад яах юм бэ? Надад өгчих. Би зүүгээд явж байя” гэсэн сэтгэгдэл бичсэн харагдсан. Одон, медаль зугаа болж гүйцлээ. Удалгүй баяр наадмын өмнө шинэ Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж саяын сонгуульд хөлслөгдсөн хүмүүс болон намын үнэнч нөхдөө жинхэнэ гавьяатнуудтай нийлүүлж бөөндөхгүй гэдэгт найдья.

Сүхбаатарын талбайн дөрөвний нэгийг ч дүүргээгүй…

Би андуурсан юм шиг байна. Шинэ Ерөнхийлөгчийн тангараг өргөх ёслолыг TV9 шууд дамжуулаагүй гэж зарим үзэгч хэллээ. Кино гарч байсан гэнэ.

Харин тэр оройдоо “Энэ өдөр” мэдээллийн хөтөлбөрөөр Сүхбаатарын талбай дээр болсон цэргийн жагсаалын тухай даруухан сурвалжлагадаа “шинэ Ерөнхийлөгчийн тангараг өргөх ёслолын зардал өмнөх Ерөнхийлөгчийнхөөс хоёр дахин нэмэгдсэн… цэргийн парад хийсэн нь юуны өмнө гадаадын зочдод зориулсан үзвэр болов… Сүхбаатарын талбайн дөрөвний нэгийг ч дүүргэхээргүй хүмүүс цугларлаа” хэмээн гомдолтой төгсгөжээ. Маргаашийн “Энэ өдөр ”Ерөнхийлөгчийн тангараг өргөх ёслолд 150 гаруй орны зочид, төлөөлөгчдийг урьснаас хамгийн том нь ОХУ-ын Холбооны зөвлөлийн дарга Миронов байлаа” гэж голонгуй дуугарсан бол араас нь экс Ерөнхийлөгч Н.Энхбаярын түүхэн гавъяаг тайлбарлахдаа сэргэж “Үе үеийн ерөнхийлөгчид дундаас мөрийн хөтөлбөрөө 100 хувь биелүүлж чадсан ерөнхийлөгч гэдгийг хүн бүхэн хүлээн зөвшөөрдөг” гэв.

UBS-ын хоёрхон нүүр

Саяын Ерөнхийлөгчийн сонгуулиар телевизүүд хэтэрхий “тэнцвэртэй” ажилласнаа нотолж, тэр нь нотлогдохгүй бол “нэг нам нь нэвтрүүлгээ өгөөгүй учраас нөгөө намынх илүү гарч зовоогоод” хэмээн бухаж үзсэн билээ. Хэрвээ тийм бол нэг намынх хэмжээндээ, харин нэвтрүүлгээ өгөөгүй намынх СЕХ-ны баталсан хуваариас бага байхсан. Гэтэл хоёр намын сурталчилгаа хоёулаа хэд дахин хэтэрсний учрыг тайлбарлахыг тэд хүсдэггүй.

Тэгвэл UBS телевизийн ерөнхий редактор Ө.Гэрэлтцэцэг тус телевиз сонгуулийн сурталчилгаанд ёс зүйг дээд зэргээр эрхэмлэж хандсан гээд “Намуудын нэвтрүүлгийг урьдчилж үзээд өрсөлдөгч рүүгээ дайрсан тохиолдолд нэвтрүүлэхээс татгалзаж байсан, тухайлбал АН-аас ирүүлсэн тийм нэвтрүүлгүүд хасагдсанаар МАХН-ынх бага зэрэг илүү гарсан” тухай ярьж байв.

Тэгвэл дараах жишээг яаж тайлбарлах бол? АН-аас нэр дэвшигч Ц.Элбэгдоржийг удам судраар нь доромжилсан “Монголоороо л үлдэх юмсан” нэвтрүүлгийг UBS телевиз жа хэмээн хүлээн авч лав 5-р сарын 20-ны өглөө “сэмхэн” үзүүлсэн гэх юм?

Тэнцвэртэй худалдагдсан …

Олон нийтийн телевиз өөрийн сайтдаа “Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн сурталчилгааны үеэр МҮОНРТ тэнцвэртэй ажиллажээ” хэмээн зарлав. Гэхдээ тэдний иш татсан сонгуулийн сурталчилгааны мониторингийн хэлэлцүүлэг дээр сууж, бас санал бодлоо хэлсний хувьд МҮОНТ үзэгчиддээ зөвхөн тал үнэнийг хэлснийг гүйцээхээс.

2009 оны 4-5-р саруудад орон даяар нэвтрүүлгээ явуулдаг телевизүүд, түүний дотор олон нийтийн телевиз зөвхөн хоёр нэр дэвшигчийн сонгуулийн штабын захиалгаар ажиллаж өөрсдийн буюу сэтгүүл зүйн мэдээ, сурвалжлага, тайлбар гэж байдгийг “мартсан”-аа бүгд хүлээн зөвшөөрсөн. Тэгэхлээр сурталчилгаа тэнцсэн тэнцээгүй нь тухайн телевизийн гавьяа юмуу буруу биш, харин сонгуулийн штабуудын дур зоргийн хэрэг байв. Хэрвээ хүсвэл нэр дэвшигчээ магтаж, хүсвэл өрсөлдөгчийг нь муулах хоёрыг ээлжилсний дүн магадлалын онолоор ойролцоо гарчээ. 

МҮОНТ үзэгчдээсээ нуусан тал үнэн бол тэд Монгол улсын Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн хуулийн дагуу СЕХ-ноос баталж аль намын нэвтрүүлэг хэдний өдөр, хэдэн цаг минутаас явж хичнээн үргэлжлэхийг нэгбүрчлэн зааж өгсөн хуваарийг намуудын штабуудтай хуйвалдан зөрчиж хамаагүй илүү сурталчилгаа хийж өгсөн байлаа. Харин тэнцвэртэй худалдагдсаныг хэлэх хэрэгтэй.

Чухамдаа битгий худалдагдаарай гэж төрөөс Олон нийтийн телевизийн тухай хууль гаргаж, зөвхөн 2008 онд гэхэд төсвөөс болон үзэгчдийн хураамжаас 8 тэрбум төгрөг өгөөд зогсохгүй Ерөнхийлөгчийн сонгуулиар бага сага төлбөртэй нэвтрүүлэг явуулж халтур хийхийг зөвшөөрчээ. Гэтэл тэр нь чамлагдаж “Цагийн хүрд” мэдээллийн хөтөлбөрийн цагаа лангуун дээр тавьж байгаад нэг минутыг нь 500 мянган төгрөгөөр үнэлж улс төрийн хоёр намд сар гаруйн турш зарсан билээ. Ердийн үед 300.000 төгрөг байдаг ажээ.

Ерөнхийлөгчийн намын ерөнхий нарийн бичгийн дарга

Өнөөдөр АН-ын ерөнхий нарийн бичгийн дарга Д.Эрдэнэбат сэтгүүлчидтэй уулзахдаа “АН ерөнхийлөгчтэй болно гэдэг асар их хариуцлага” гэсэн хариуцлагагүй мэдэгдэл хийжээ. Сонгуулийн кампанийн туршид “ард түмний ерөнхийлөгч” байхаа зогсоо зайгүй амалсан Ц.Элбэгдорж 6-р сарын 18-д тангарагаа өргөөд намаасаа түдгэлзэж АН-ын байраар шагайх ч эрхгүй болно. Гэтэл Эрдэнэбат даргын сонгуулийн халуун буугаагүй явна. Одоо салахгүй нь ээ. 

Урьд нь МАХН-ын нарийн бичгийн дарга У.Барсболд гэж нөхөр МАХН-ын гишүүн байсан 40-өөд мянган төрийн албаны хаагч 2009 оны 1-р сарын 1-нээс хуулийн дагуу намаасаа түдгэлзсэнийг “харин ч манай намд ашигтай юм боллоо. Манай намын гишүүн мөртлөө гишүүн биш хэлээд төрд орчихож байгаа юм” гэсэн утгатай тайлбар хийж тэдэнд тусгай даалгавар өгч нууц ажилд томилсноо гайхуулах мэт додигор байж билээ.

Хэдхэн хоногт мартагдсан 335 иргэний үнэмлэхийг эргэн дурсахуй…

Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн үеийн бас нэг дуулианыг сануулья.

Санал хураалтын өмнөх өдөр МУБИС, ХҮДС, “Гурван эрдэнэ” дээд сургуульд хөдөө орон нутгаас суралцаж байгаа, саналаа өгөх боломжгүй оюутнуудаас иргэний үнэмлэхийг нь даваа гаригийн 10 цаг буцааж өгөх болзолтойгоор нэг бүрийг таван мянган төгрөгөөр худалдан авч байсан МУБИС-ийн оюутан Н.Батзаяа, түүний дүү Н.Отгонжаргал, бас тэдэнд мөнгө өгч захиалсан Ж.Оргилсайхан гурвыг маргааш нь Сүхбаатар дүүргийн цагдаагийн ажилтнууд саатуулан тайлбар мэдүүлэг авч байгаа талаар телевизүүд шууд сурвалжлах шахсан билээ.

Улмаар Оргилсайхан нь хэргийн жинхэнэ захиалагч Оюунчимэг гэдэг эмэгтэйн үүрлэсэн “Тамир” зочид буудлыг зааж өгчээ. Цагдаагийнхан очиход зугтаж амжсан ч ноутбүүк болон бичиг баримтаа орхисон байв.

Цагдаагийн алдарт хурандаа Сайнжаргал нийтдээ 335 иргэний үнэмлэх хураасныг сэтгүүлчдэд бараг тоолж үзүүлээд “сонгууль явагдаж байгаа учраас намын нэрийг одоо хэлмээргүй байна” гэж цааргалсан ч зарим телевиз (аль телевиз гэдгийг таагаарай) тэр хүмүүс Ардчилсан Намын гишүүд байсныг илчлэхгүй хаачихав.

Сонгууль дуусаад олон хоног өнгөрлөө.  АН-ынхан эвгүй дурсамжаа сэдрээхийг хүсэхгүй байж болно. Харин хэрэг болгоныг нүдэнд харагдтал ярьж өгөх үүрэгтэй Сайнжаргал хурандаа яагаад дуугаа хураав?

Нэг нь гүтгэж, нөгөө нь няцааж тоглосон уу?

Зөвлөлтийн ард түмний эх орны дайны тухай ийм үг байдаг: Хэрвээ амь үрэгдсэн сүүлчийн цэргийн шарилыг олж ёс төртэйгээр оршуулаагүй цагт дайныг бүрэн дууссан гэж үзэж болохгүй.

Саяын Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн улайрсан сурталчилгааг эргээд санахад “Сонгуулийн үеэр гарсан дайралт, няцаалт, гүтгэлэг болгоны “үнэн”-ийг олж цэг тавиагүй цагт энэ сонгуулийн асуудал дууссан гэж хэлж болохгүй” санагдлаа.

Хоёр намын захиалгат нийтлэл, нэвтрүүлэгт хичнээн олон “үнэн” бяц даруулан хэвтэж байгаа бол?

Тухайлбал, нэр дэвшигч Ц.Элбэгдоржийн Солонгосын байгууллагаас хандив авсан гэх асуудал яасан бэ? Сонгуулийн өдрүүдэд TV9 телевизийн дэлгэцэнд хадагдчихсан нэг пионер “Надад нам нам огт хамаагүй. Би иргэнийхээ хувьд Элбэгдорж гуайд асуулт тавьж байна” гэхэд ард нь МАХН-ын С.Баяр, Ц.Нямдорж, С.Нарангэрэл тэргүүтэй ах нар “энэ хүүгийн асуултанд хариул” гэж шаардаад байсан. Яасан бэ?

АН-ын зүгээс бас л дуугаа хураав. Монголоос ямар бүрэлдэхүүнтэй “сурвалжлах баг” Сөүлд нисэн очиж гудамжнаас хоёр солонгосыг гурван сая воноор хөлслөн Элбэгдоржийн 1,5 сая воны хандивын талаар яриулж гүтгүүлснийг зарлах болоогүй юу? Солонгосын цагдаа тэднийг олсон гээд байсан. Ау, яасан бэ?

Хоёулаа таг чиг.  Нэг нь гүтгэж, нөгөө нь няцааж тоглосон болж байна уу?

“… Шүүмжлэл маань одоо бол ер нь худлаа тал руугаа байсан юм байнаа гэдгийг зарим талаараа мэдрээд …”

Олон телевиз дамжин мэдээ уншихдаа этгээд яриагаараа ялгарч жижигхэн брэнд болсон сэтгүүлч Алтаншагай хамгийн сүүлд “Ийгл” телевизэд зурвас үзэгдээд сураг алдарснаас хойш бараг жилийн дараа 2009 оны 05-р сарын 22-ны үдэш Монгол Улсын Ерөнхийлөгч, МАХН-аас нэр дэвшигч Намбарын Энхбаярын сонгуулийн сурталчилгааны хаалтын ажиллагааны үеэр Соёлын төв өргөөний тайзан дээр гэнэтхэн гарч ирлээ.

Хөтлөгч:

– Та бүхний дунд ажлаа хийж байгаа нэгэн хүсэлт тавьж сэтгэгдлээ илэрхийлэх гэсэн юм. Сэтгүүлч Алтаншагай таныг урьж байна хэмээн зарлав. Чухам ямар ажил гэдгийг хэлээгүй, тэгээд ч энэ удаагийн сонгуулиар дэлгэцэн дээр харагдаагүй болохоор хөшигний цаана далд фронтод ажилласан байж мэдэх тэрбээр үнэхээр гарч ирлээ.

Сэтгүүлч Алтаншагай:

– Сайн байцгаана уу? Би та бүхэнд мэдээ танилцуулья, Алтаншагай. Энэ дууг сонссон уу? [Алга ташилт]. Яг энэ миний энэ дуу хоолой бараг сар гаруй TV9 телевизээр яваад байна л даа, “Шударга мэдээ” гээд. Би нэг зүйл хэлэх гэсэн юм. Өөрийгөө хамгаалж байна гэж ойлгоно уу яана уу, өөрсдөө мэд. Тэр “Шударга мэдээ”-г миний бие, би хийгээгүй. Алтаншагай мэдээллээ гэдэг утгаараа хийгээгүй. Тэр мэдээг хийсэн ч гэсэн тийм шударга мэдээ байдаггүй л байхгүй юу! Хүнийг яаж хутган.. гутаан доромжилж байна, тийм үү? Зүгээр одоо Алтаншагайг ард түмний зарим хэсэг ардчиллыг дэмждэг гэдэг утгаар нь мэдэх байх….Гэхдээ ардчилллыг дэмжихдээ хүнээ ялгаж дэмжих ёстой биз дээ [Алга ташилт]. Тэгээд нэг ийм залруулга хийж байгаа юм. Би ноён Энхбаярыг зарим хэвлэлээр… нэлээд сайн авч өгдөг л дөө… Гэхдээ тэр шүүмжлэл маань одоо бол ер нь худлаа тал руугаа байсан юм байнаа гэдгийг зарим талаараа мэдрээд ноён Энхбаяраас одоо албан ёсоор уучлал гуйгаад, та энэ удаад Ерөнхийлөгчийн сонгуульд ялна аа, нөгөө хүн чинь таныг хувь хүнийхээ хувьд ч тэр, хийж бүтээж байгаа юмныхаа хувьд тэр шал өөр, эсрэг тэсрэг. Би ноён Элбэгдоржтой бас хамтарч ажиллаж байсан, ямар хүн гэдгийг мэднэ… Тийм учраас би өөрийнхөө сонголтыг хийж байгаа байхгүй. Миний сонголт бол ноён Энхбаяр. Та ялна аа… Танаас уучлалт хүсье! (Очиж тэврэлдэв).

Сонгуулийн сурталчилгааны сүүлчийн шийдвэрлэх өдөр ноён Н.Энхбаярыг монголчууд тэр чигээрээ дэмжиж байгааг харуулж УИХ-ын гишүүдээс эхлээд ахмадууд, эмэгтэйчүүд, оюутан сурагчид, үндэстэн ястнууд, олимпийн аваргууд, бөхчүүд, цэргийн албан хаагчид, урлаг соёлын одууд гээд нийгмийн анги давхарга, ажил мэргэжил болгоноос цуглуулж Соёлын төв өргөөний тайзан дээр долоон эгнээ ярайтал суулгаж заримаар нь үг хэлүүлэхдээ Н.Энхбаярыг дэмжсэн “намын дайчин байлдагчид”-ын шинэ үеийн төлөөллийг үлдээчихэв үү гэтэл ашгүй сэтгүүлч Алтаншагай өөрөө хүсэлт тавьж энэ алдааг засчээ.

Уучлал гуйсан тухайд. Сэтгүүлч хүн өөртөө шүүмжлэлтэй хандах сайн хэрэг боловч өмнө ярьж хэлж байснаа “худлаа тал руугаа байсан” гэж үгүйсгэх нь өөрөө “худлаа тал руугаа” байх шүү.  Урьд нь сэтгүүлч Алтаншагай улс төрчдийг, түүний дотор Н.Энхбаярыг зөндөө шүүмжилсэн байх, гэхдээ камерын өмнө улаан цайм гүтгэж суусан гэж бодохгүй байна. Өөрийгөө хүндлэх хэрэгтэй шүү! Тэр тусмаа үүнийгээ дөрвөн жилд ганц удаа тохиох  сонгуулийн урьд өдөр зөвхөн “зарим талаар” (бүрэн гүйцэт биш!) мэдэрчихээд гүйж очоод тэврэлдэх хэрэг байсан уу? Одоо яаж “шударга мэдээ” хийнэ дээ.

Эсвэл “татгалзахааргүй санал” ирсэн юм уу?

Тэргүүн нүүрний эсэргүүцэл

Саяын Ерөнхийлөгчийн сонгуулиар өдөр тутмын сонинуудын дунд хоёр туйл байсны нэг нь “Өдрийн сонин”, нөгөө нь “Зууны мэдээ”. Бүр 1999 онд төр, засгийн хоёр сониныг Ц.Элбэгдорж, Н.Энхбаяр нар татан буулгах нэрээр итгэлтэй хүмүүстээ авч өгсөн нь явсаар 10 жилийн дараа хэрэг болжээ. Улс төрчид холыг харах юм аа.

Өнгөрсөн саруудад хоёр сонин ямаршуу байсныг бид мэднэ. Харин санал хураалт дуусч сонгуулийн дүн тодорсон ч тэд тайвшраагүйг тэргүүн нүүрүүд илэрхийлсээр байна.

“ӨДРИЙН СОНИН”

2009.05.25-ны Даваа гаригийн дугаар шөнө дундаас хойш хэвлэлтэнд шилжиж ялалтын мэдээг тэргүүн нүүрэндээ залж амжсан байна: “02.30 цагийн байдлаар Ц.Элбэгдорж ялж байв”. Гэтэл хажууд нь “Экс ерөнхийлөгч үхэлдээ хэнийг ч буруутгахгүй байхыг хүсчээ. Тэр хаднаас үсэрч амиа хорлов” гээд БНСУ-ын Ерөнхийлөгч байсан Ну Му Хен-ы үхлийн тухай том тайлбарын эхлэлийг зураг хөрөгтэйгээр өнгө ялган онцолжээ. Солонгост гарцаагүй сенсаац боловч Монголд шууд хамаагүй энэ явдлыг тэргүүн нүүрэндээ залж гашуудсан нь хачин. “Өдрийн сонин” тэр Ерөнхийлөгчид тун сайн байж дээ…  

 2009.05.26-ны дугаарын эхний нүүр арай даруухан байв: “Ардчилсан ерөнхийлөгч ард түмнийхээ төлөө ажиллахаа амаллаа”, Н.Энхбаяр: Би санал хураалтын дүнг хүндэтгэж байна” гэсэн тайван сурвалжлагуудыг нийтэлж “Элбэгдорж 51.24 хувиар ялалт байгууллаа” гэсэн ялалтын мэдээ 3-р нүүр лүү шилжсэн байна.

2009.05.27-ны дугаарын тэргүүн нүүр буцаад хачин болчихов: “МАХН-ын “Б” төлөвлөгөө буюу ялалтыг яаж хүчингүй болгох вэ?”. Бас нэг ярилцлагын гарчиг: “Сонгуулийн ерөнхий хороо сэжигтэй байна”.

Одоо сонгуулийн дүнг СЕХ-ноос бушуухан баталгаажуулж зарлахгүй бол “Өдрийн сонин” хэцүүдлээ шүү!

Тэгвэл “ЗУУНЫ МЭДЭЭ” яав?

2009.05.25-ны Даваа гаригийн дугаарын тэргүүн нүүр зөвхөн “СЕХ-ны дарга Н.Лувсанжав 21.00 цагийн мэдээгээр улсын хэмжээнд нийт сонгогчдын 64.61% санал өглөө” гэж мэдээлэв. Хэрвээ Энхбаяр ялж яваа мэдээлэл ахиухан  ирсэн бол энэ нүүр ямар их баяр хөөрөөр дүүрэх байсан бол?

 2009.05.26-ны эхний нүүрний гарчиг гайхалтай: “Н.Энхбаяр 50.31 хувийн саналаар орон нутагт ялжээ”. Одоогийн ерөнхийлөгч ингэж ялаад байхад өрсөлдөгч нь бас ялчихсан байгаа үзэгдээгүй явдлыг мэдээнийхээ дотор тун дургүй хүлээн зөвшөөрсөн харагдана. Гэхдээ хоёрдугаар нүүрэндээ “Н.Энхбаяр зангарагтай улс төрч гэдгээ харуулсан”-ыг бахархалтайгаар зарлав.  

2009.05.27-ны дугаараас сонгуулийн үнэр бүрэн арилжээ. Өнгөрсөн бүтэн сайнд болсон “жижиг” үйл явдлыг ингээд мартав уу гэтэл “Хөрөнгө оруулагчид Монгол Улсаас болгоомжилж эхэллээ” гэсэн том нийтлэлийн гарчиг байна. Ц.Элбэгдорж ялсанд гадныхан тун дургүй байгаа гэнэ.

Монголчууд буруу сонголт хийснээ цаашдаа “Зууны мэдээ”-гээс улам сайн мэдэж авах биз.

TV9 өөрөөсөө ичиж TV5 ичихээ ч болив

Өчигдөр Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн сурталчилгаанд хийсэн мониторингийн дүнгээ Хэвлэлийн хүрээлэн (өдөр тутмын болон долоо, арав хоногийн сонинууд) ба “Глоб Интернэйшнл” ТББ (улс орон даяар цацагддаг телевиз, радиогийн5-р сарын  18-22-ны таван өдрийн хөтөлбөр) хамтран хэвлэлийн хурал хийж танилцуулжээ. Үүнийг сонинууд яаж мэдээлснийг бүү мэд, харин миний үзсэн телевизүүд өөрсдөө хэрхэн танилцуулав? Хамгийн сонирхолтой нь TV9 байлаа.

ТВ-9 телевизийн “Энэ өдөр” мэдээллийн хөтөлбөр.

Хэвлэлийн хурлын тухай сурвалжлагадаа зөвхөн сонинуудын тэнцвэртэй байдалд учир зүггүй санаа тавьж Хэвлэлийн хүрээлэнгийн мониторингийн дүнгээс баахан уншсанаа телевизүүдийн мониторингыг шууд алгасч зөвхөн МҮОНТ-ээр явуулсан халз ярилцлагыг хэдэн хувь үзсэн тухай дурьдаад өөрийгөө тас нууж дуусгав. Өөрөөсөө ичсэн байх.  Мониторингийн мэдээнд тус телевизэд “Нийт цагийн 71,2%-ийг эзэлж байгаа Н.Энхбаярын мэдээллийн 93,2% нь эерэг байна. Харин Ц.Элбэгдоржийн мэдээлэл нийт цагийн 28,8%-ийг эзэлж, үүний 76,9% нь сөрөг мэдээлэл байна” гээд дурайж байлаа.

TV5 телевизийн “Цаг” мэдээлийн хөтөлбөр

Дээрх хэвлэлийн хурлыг мэдээлэхдээ “нэр дэвшигчдийн сурталчилгаа эрчимтэй явагдаж байсан сүүлийн 5 хоногт дүн шинжилгээ хийхэд үндэсний хэмжээнд эфирээ цацдаг манай телевиз онц гэсэн үнэлгээ авсан байна. Хэт нэг талыг барьсан мэдээ нэвтрүүлэг гаргалгүй, тэнцвэртэй байдлаар хандсан нь ийм дүгнэлтэд хүрэхэд нөлөөлжээ” гээд сийхгүй залав. “Глоб”-ийн мэдээг үзэхэд ямар ч дүн алга. Өөртөө дүн тавиад зогсохгүй UBS, 25-р суваг телевиз тэнцвэр муутай байсныг нотолсон тоонууд уншиж тэрүүхэндээ нүглийг нь илчлээд амжив.  Хэлээгүй л болохоос биш муу дүн тавьжээ. Гэхдээ TV5 өөрөө Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн хууль, СЕХ-ноос баталж өөрсдөө гарын үсгээ зурсан хуваарийг хэрхэн эрээ цээргүй зөрчсөнийг би урьд нь бичиж байсан. Зөвхөн сүүлчийн 5 хоногт 130 минутийн сурталчилгааны нэвтрүүлэг явуулах хуваарьтай атлаа 475 минутийг явуулж бараг 4 дахин хэтрүүлжээ. Тэнцвэрийн тухайд гэвэл 2 намд хоёуланд нь зэрэг худалдагдсаных.

“25-р суваг” телевизийн “25 цаг” мэдээллийн хөтөлбөр

Мониторингийн дүнг танилцуулахдаа “тус нэвтрүүлгийг нэр дэвшигчдийн сонгуулийн штабаас захиалсан эсэх, нэгэнт тэгш боломж олгосоор атал тухайн цагт нь нэвтрүүлгээ болон ярилцлагаа өгөхгүй өөрсдийн сонголтоо хийсэн зэрэг нарийн учрыг нь төдийлөн тодруулаагүй болохоор зарим талаар бүрэн хэмжээний тэнцвэрт байдлын судалгаа гэж хэлэхэд боломжгүй харагдаж байгаа юм…” гэлээ. Зүүдээ ярих гээд хулгайгаа ярьчихлаа. Нэр дэвшигчдийн сонгуулийн штабаас захиалаагүй буюу хууль зөрчсөн нэвтрүүлэг явуулдаг, өрсөлдөгч талууд заримдаа нэвтрүүлгээ өгдөггүй байхад л  хоёр талын сурталчилгааны хэмжээг хэд дахин хэтрүүлснээ хүлээн зөвшөөрөв.

“Нарийн учир” гэж телевизүүд хууль зөрчихдөө сонгуулийн штабуудтай хэрхэн хуйвалдсаныг хэлсэн юм болов уу? Түүнийгээ жагсаагаад ил болгомоор юм даа.

Телевизүүд сонгуулийн шөнө …

5-р сарын 24-нд манай телевизүүд Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн санал хураалтын явцыг өдөржин сурвалжилж СЕХ-ны зарласан хэвлэлийн хурлыг хэдэнтээ дамжуулсан билээ. Зарим нь бүр Дархан-Уул, Дорноговь зэрэг аймгийн төвд яваад оччихсон, эсвэл бүр холын аймгуудаас дүрстэй дүрсгүй мэдээ, сурвалжлага хүлээн авч үзүүлэв. Хөвсгөл айлын байшин  шатаасныг бид дор нь мэдэж авсан. Ингээд 22 цагт санал хураалт дуусахтай зэрэгцэн СЕХ-ноос сонгуулийн ирцыг 21 цагийн байдлаар мэдээлснээс хойш дэлгэц ширтсэн хүлээлт эхэлж хот хөдөөгүй шөнөжин үргэлжилсэн юм.

Телевиз болгон сонгуулийн дүн яаж тодрохыг цаг минут алдалгүй шуурхай мэдээлж нойргүй хонохоо амалж сүрхий эхэлсэн боловч удалгүй ямар ч мэдээлэлгүй болж усны эрэг дээр гаргаад хаячихсан загас шиг яахаа мэдэхгүй ангалзаж гарав. Өдөр дууссан нацу баше их аварсан даа. Тэгтэл шөнө дундаас хойхно АН-ын байрны хурлын танхимд тойрч суусан дарга нар, хөдөөний ганц нэг багийн санал тоолоход Ц.Элбэгдорж илүү санал авсныг тэнд овоорсон сэтгүүлчдэд дуулгаж эхлэв. Удалгүй МАХН-ны байранд сэтгүүлчдийг үүднээсээ цааш нэвтрүүлээгүй ч хэвлэлийн төлөөлөгч Төмөрбаатар гарч ирээд Н.Энхбаярын түрүүлж яваа хөдөөний баг, сумдын мэдээллийг ширхэгчлэн уншив. Энэ бүгдийг “Ийгл” телевиз уламжлал ёсоороо манлайлж, бас Vivia гэдэг мундаг станцтай болсон МҮОНТ удаалан шууд дамжуулж, бусад нь тун шуурхай сурвалжилж хүргэж байлаа.

Харин намуудын мэдээлэл хоёр хоёр давтагдаж Ц.Элбэгдорж түрүүлж яваа нь илт болохын хэрээр хэдэн сарын турш сонгуулиар эцэж цуцалгүй амьсгалсан зарим телевизийн дуу нь суларсаар өглөөний 06 цагийн үед АН-ын дарга Н.Алтанхуяг Монгол Улс шинэ ерөнхийлөгчтэй болсон шинэ өдрийн мэнд дэвшүүлсэн хэвлэлийн хурлыг “Ийгл” телевиз шууд дамжуулах тэр мөчид МҮОНТ өөрийн 40 жилийн ойн концертыг толилуулан баясгаж байсан бол  TV9, UBS телевизүүд танин мэдэхүйн гоё кино, нэвтрүүлэг гаргаж, TV5, 25-р суваг телевизүүд  эфирээ хаагаад гүн нойрссон байлаа.

P.S: Бас НТВ телевиз энэ бүгдийг шууд дамжуулсан гэж үзсэн хүмүүс хэллээ.

Сүүлчийн мөч хүртэл хууль зөрчсөөр өндөрлөв

Одоо яг 23 цаг 58 минут. Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн сурталчилгаа дуусч байна. Намуудын штабын дарга нар болон телевизийн захирлууд гарын үсгээ зурж СЕХ-ны тогтоолоор баталсан төлбөргүй ба төлбөртэй нэвтрүүлгийн хуваарийг манай телевизүүд ядахдаа ганц өдөр зөрчихгүй байж чадав уу?

МҮОНТ:

СЕХ-ноос баталсан хуваарь:

5 сарын 22. Баасан. 21.15-21.30 15 мин – МАХН

5 сарын 22. Баасан. 21.30-21.45 15 мин – АН

Өнөөдөр МҮОНТ хэдэн минут илүү дутуу гаргасныг эс тооцвол чадлаа.

TV9 телевиз:

СЕХ-ноос баталсан хуваарь:

5 сарын 22. Баасан. 18.30-19.00 30 мин – МАХН

5 сарын 22. Баасан. 21.20-21.50 30 мин – АН

Харамсалтай нь TV9 бол цайчихсан телевиз. Өнөөдөр өдөржин, оройжин сонгуулийн сурталчилгаа явууллаа. Жагсаагаад ч барахгүй. Талыг нь Н.Энхбаярыг магтахад зориулсан ч нөгөө талыг түүний өрсөлдөгч Ц.Элбэгдоржид зориулсныг шударгаар хэлэх хэрэгтэй. Ялгаа нь гэвэл түүнийг зөвхөн муулсан байлаа. [Одоо 23.50-д Н.Энхбаярын сонгуулийн сурталчилгааны хаалтын сурвалжлага гарч байна]

TV5 телевиз:

СЕХ-ноос баталсан хуваарь:

5 сарын 22. Баасан. 22.30-23.00 30 мин – АН

5 сарын 22. Баасан. 23.00-23.30 30 мин – МАХН

Тэгвэл өнөөдөр сурталчилгааны дараах нэвтрүүлгүүд явлаа.

20.30-20.43. АН-ын “Шударга мэдээ”

20.44-21.40. МАХН-аас нэр дэвшигч Н.Энхбаяртай TV5 телевиз UBS телевизтэй хамтран хийсэн ярилцлагын нэвтрүүлэг.

22.31-23.27. АН-ын захиалгат нэвтрүүлэг. Сүхбаатарын талбай дээр болсон цуглаан сурвалжлага.

23.28-23.58 МАХН-аас нэр дэвшигч Н.Энхбаярын сонгуулийн сурталчилгааны хаалтын ажиллагаан дээр С.Баяр, Н.Энхбаяр нарын хэлсэн үгийг TV9 телевизтэй зуузай холбон үзүүлж эх орны тухай дууны клипээр чимэглэн төгсгөв.

Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн хуулийн 28-р зүйлийн 3-т “Улс даяар үйл ажиллагаа явуулж байгаа бүх радио, телевизээр Сонгуулийн ерөнхий хорооны баталсан хуваарьт зааснаас өөр төлбөртэй ба төлбөргүй нэвтрүүлэг явуулж үл болно” гэсэн байдаг. Гэтэл сүүлчийн мөчийг хүртэл төрийн хууль руугаа нулимсан сурталчилгааны кампани болж өнгөрлөө дөө.

Эсвэл нээгээд … эсвэл хаагаад …

Өнөөдөр шөнийн 24 цагт буюу сонгуулийн сурталчилгаа дуусангуут http://www.news.mn сайт сэтгэгдлээ нээхээ зарлажээ. 2009 оны Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн кампанийн эхний өдрүүдэд тус сайтад тавьсан сонгуультай хамаатай төдийгүй хамаагүй нийтлэл болгоны араас залгагдсан сэтгэгдлийн хэсэгт хараал ерөөл, гүтгэлэг доромжлолын жинхэнэ дайн дэгдсэн тул 4-р сарын сүүлчээр хаачихсан юм.

Даанч хаасны ач тус нэг их гараагүй, учир нь МҮОНТ-ээс эхлээд бусад бүх телевизийн дэлгэц, сонины хуудсан дээрх МАХН ба АН-ын штабын бэлтгэсэн төлбөртэй нэвтрүүлэг, нийтлэлүүд тус сайт дээр үгээр бичсэн ямар ч сэтгэгдлээс илүү заваан, тэгэхдээ бүр өнгө будаг, дуу дүрстэйгээ байлаа.

Сонирхолтой нь, news.mn сайт сэтгэгдлээ нээх яг тэр 24.00 цагаас сонгуулийн сурталчилгааг хуулиар зогсоож байгаа билээ. Чухам хуулийн энэ заалтыг “үндэсний портал” http://www.GoGo.mn ишлэж байгаад өнөөдрийн 18.00 цагаас эхлэн сонгуулийн санал хураалтын дүн мэдээ гартал сэтгэгдэл бичих үйл явцыг хаахаар болжээ. 18 цагаас ч байхдаа яахав. Ноднин 7-р сарын 1-ны дараа онц байдал тогтоох тухай Ерөнхийлөгчийн зарлигаар хэвлэл мэдээллийг хаахдаа FM-үүдийг мартчихсан юм билээ. Гэтэл СТӨ-нд байрладаг зарим FM шатаад дуугаа хураасныг бусад FM-үүд сонсоод (өөрөөр хэлбэл сонсоогүй тул) “ухамсраараа” нэвтрүүлгээ зогсоосон гэдэг. GoGo.mn үүнийг санагдуулчихлаа.

Тэгтэл http://www.olloo.mn сайт өнөөдөр сэтгэгдэл авахаа гэнэтхэн зогсоочих юм.  Сонгуулийн кампанийн туршид хаах байтугай цензургүй байлгасан санагдана. (Шалтгааныг таамаглаж байна. Гэхдээ дараа хэлнэ ээ)

Ингээд сонгуулийн сурталчилгааны сүүлчийн өдөр монголын Интернэтэд сонин сонин юм болохнээ.

(Би бас сэтгэгдэл авахаа зогсоодог юм билүү? Даанч блогийн сэтгэгдлийг яаж хаадгийг сайн сураагүй байдаг..)

Ерөнхийлөгчид нэр дэвшигчдийн халз ярилцлага (Эхний сэтгэгдэл)

Ямар ч байсан энэ удаа Ерөнхийлөгчийн сонгууль халз ярилцлагатай боллоо. [Хоёрхон хоногийн өмнө Монголын үндэсний олон телевиз, радио өөрөө халз мэтгэлцээн гэж зарласан мөртлөө яг хийх болохоороо сэмхэн халз ярилцлага болгож хувиргасныг сая анзаарлаа] Өчигдөр орой буюу 21-ны Пүрэв гаригийн 21.00-23.00-д болж орон даяар шууд нэвтрүүлж үзэгч, сонсогчдоос урьдчилан хүлээж авсан 1400 гаруй асуултаас багцалж 60 асуулт бэлтгэж хайрцаглаад тэндээсээ сугалж 19 асуултыг тавьж амжив.

Тэр оройн “Цагийн хүрд”-ээр МҮОНРТ-ийн захирал М.Наранбаатар “асуултуудаа урьдчилж үзүүлэхгүй, манай радио, телевизэд тэр хэдэн асуултыг багцлах байтугай өөрсдөө зохиодог мундаг сэтгүүлчид байдаг” гэж даналзаад байсан ч их санасан газар есөн шөнө хоосон гэгчээр сугалж гаргасан асуултууд дэндүү жол, ямар ч найруулгагүй, заримдаа давтагдсан байх юм. Ямар сайндаа шүүхийн тогтолцооны талаар ижилхэн асуулт дахин тавигдахад нэр дэвшигч Энхбаяр ”түрүүн гарсан асуулт байна” гэж дуугарахав. Багцлах байтугай сонгож ч чадсангүй. Ерөнхийлөгчийн эрх хэмжээнд шууд хамаарахгүй баахан асуултууд гарлаа. Үнэхээр мэтгэлцүүлье гэсэн бол тэртээ тэргүй хариулж амжихгүй 60 асуулт бэлтгэх бус, харин хамгийн чухал хэдэн асуултыг тэр мундаг сэтгүүлчдээрээ бэлтгүүлэх байж  дээ. Харин ч хоёр нэр дэвшигч өөрсдөө овсгоо гаргаж тавьсан асуултаас зөрж байж бага сага мэтгэлцсэн шүү!

Ярилцлагын эхний хэсэгт Н.Энхбаяр илүү, төгсгөлийн хэсэгт бараг тэнцүү байж, харин Ц. Элбэгдорж чангахан дуусгах шиг санагдлаа.

Эхлээд нэр дэвшигчид сонгогчиддоо хандаж нэг минутийн үг хэлэхэд Н.Энхбаяр сурталчилгаагаа аавынхаа төрсөн нутгаас эхэлж ээжийнхээ төрсөн нутагт дуусгасан тухайгаа зарлав. Элбэгдоржийн юуг сануулаад байгаа нь шууд ойлгогдов.

Дараах асуултууд байлаа.

1. Монгол орны эдийн засгийн байдлыг хэрхэн үнэлж байна вэ?

2. 7-р сарын 1-ны үйл явдлыг хэрхэн үзэж байна вэ?

Хөтлөгч Ц.Мөнхтөр будлив уу, эхний хоёр асуултын хариултыг Ц.Элбэгдоржоор эхлүүлсний дараа л “асуултыг ээлжилж хариулах ёстой юм байна” гэж сая нэг ойлгов.

3. Газрын лицензийг хэрхэн цэгцлэх вэ? Гадаадын иргэдээс буцааж авах тухай.

Газрын лиценз гэж чухам юуг хэлэв? Нэр дэвшигч Энхбаяр таав бололтой хотын газрыг ч, ашигт малтмалын лицензийг ярив.

4. Шүүхийн шударга тогтолцоог хэрхэн хангах вэ?

Хулгай хийгээд 10 жилийн ял авсан эмэгтэйн жишээг Ц.Элбэгдорж хэлмэгц Н.Энхбаяр “Элбэгдоржийн тэр яриад байгаа давтан хулгай хийгээд 10 жил авсан эмэгтэйг би зарлиг гаргаж өршөөсөн” гээд өөртөө оноо нэмэх нь тэр.

5. Хөдөөгийн иргэдэд дэмжлэг үзүүлэхийн тулд ноолуурын татварыг чөлөөлөх боломжтой юу?

6. Хүнсний аюулгүй байдлыг хангах талаар?

  Н.Энхбаяр хариулахдаа, Элбэгдорж нэр дэвшигч Архангайн цагаан идээг ярилаа. Миний багаасаа идэж өссөн Архангайн ааруул амттай шүү. Өрсөлдөгчдөө баярлалаа гэж дахиад овсгоо гаргав.

7. Одоогийн шүүхийн тогтолцоог хэрхэн дүгнж байна вэ?

8. Бүсийн төвүүдийг эрчимтэй хөгжүүлэх талаар таны бодлого?

Ц.Элбэгдорж сайн мэдэхгүй байгаа бололтой “Бүсийн төвүүдээс гадна орон нутгийн хөгжлийг ярих хэрэгтэй.. “ гээд баахан хальсан бол Н.Энхбаяр “Энэ бол миний хамгийн их анхаарал тавдаг асуудал гээд 8 бүсийн төвийг нэгбүрчлэн нэрлэж байгаад хариулав. Үнэхээр мэддэг юм байна.

9. Монголчууд бүтэн хоёр жил сонгууль хийж байна. Үүнийг өөрчлөх арга байна уу?

Н.Энхбаяр “Бид өдөрт Оюутолгойгоос 1 сая доллар алдаж байна. Сонгуулийг нэгтгэх хэрэгтэй

Ц.Элбэгдорж “Саналыг худалдаж авна гэх юм аа… Худалдаж авахгүй гэхлээр булааж авна гэх юм. Булаалгахгүй гэхлээр шоронд хийгээд байх юм..

10. Монгол оронд засаглалын хуваарилалт ямар байна вэ?

Ямар “мундаг” асуулт вэ? Яг үүнийг ашиглан Н.Энхбаяр гэнэтийн дайралт хийж “Бороо гоулдын тогтвортой байдлын гэрээгээр 43 тонн алт олборлосноос бид150 сая доллар алдсан… Энэ гэрээний цаана авлига байгаа гэж Элбэгдорж ярьдаг… Энэ гэрээг Элбэгдорж Ерөнхий сайд байхдаа хийсэн… Би энд Элбэгдоржийн тухай ярьж байгаа юм биш… ” гээд Элбэгдоржийг угсруулан нэрлэж шууд буруутгалаа.

11. Ерөнхийлөгчөөр сонгогдох юм бол хамтарсан засгийн газрын үйл ажиллагааг хэрхэн дэмжих вэ?

Н.Энхбаяр: Би эх орны хишгийг санаачилсан хүний хувьд энэ Засгийн газрыг дэмжиж ажиллана.

Ц.Элбэгдорж: Олон удаагийн амлалтуудыг нийгмийн амлалтуудыг хэрэгжүүлэхийн тулд хамтарсан Засгийн газрыг байгуулсан… Одоо үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөл дан нэг намаас байгаа. Одоо Ерөнхийлөгчийг сонгохдоо үүнийг анхаарах хэрэгтэй.

Тэрбээр шинэ аргумент гаргаж ирлээ.

12. Хэрвээ та ерөнхийлөгчөөр сонгогдвол үндэсний уламжлалыг авч үлдэх асуудлыг системтэй явуулж чадах уу?

Н.Энхбаярын ганц чаддаг сэдэв тул “хөдөө орон нутгаараа явахдаа өөрийн эрхгүй бахархах сэтгэгдэл төрдөг… Би Ерөнхийлөгчийн хувьд санаачлага гаргаж Төрийн дууллаа шинэчилсэн…” гээд авч өглөө.

13. Говь болон алслагдсан бүс нутгийн талаар онцгой арга хэмжээ авах цаг болсон юм биш үү?

Ц.Элбэгдорж: Өмнөговь аймагт АН олонхи болж нийт иргэддээ 50 мянган төгрөг тараагаад өгсөн. Одоо 7 сард бас 50 мянган төгрөг өгнө…

14. Малчдын нийгмийн даатгалын төрөөс хариуцдаг болох тухай?

15. УИХ-ын гишүүн ба Засгийн газрын гишүүдийг заагласнаар төрийг сайжруулж чадах уу?

Ц.Элбэгдорж: Авлигачид төрөөс 3 тэрбум доллартай тэнцэн мөнгө завшсан байна гэсэн тоо гарсан байсан… Оюутны төлбөрийг гар дээр нь тавьж өгөх хэрэгтэй. Сургуулиа, багшаа өөрөө сонгодог байх хэрэгтэй…гэж өрсөлдөгчийнхөө сурталчилгааны нэг гол хөзөр болоод байгаа үнэ төлбөргүй боловсролын талаар байр сууриа илэрхийлэв. (Ийм л асуудлыг тусад нь тавьж мэтгэлцүүлэх байсан юм).

16. Стратегийн ордуудыг ашиглаж эргэлтэнд оруулах талаар таны бодол?

Ц.Элбэгдорж: Хувьцаа болгож ард түмэндээ өгнө. Ерөнхийлөгч гадаадынхан ирэхэд нь ард түмэндээ хувь болгоод өгчихсөн гэж хэлж чаддаг ерөнхийлөгч байх ёстой.

Н.Энхбаяр: Миний байр суурь дэндүү тодорхой… Элбэгдоржтой нэг зүйл дээр санал нийлэхгүй. Хувьцаа хэлбэрээр өгвөл 1990-ээд оны ягаан тасалбар шиг юм болоод иргэд алдчих вий…

17. Өмч хувьчлал хэр зэрэг шударга болсон бэ? Орон сууц? ….Газар гэж битгий хэлээрэй….

Н.Энхбаяр: Өмч хувьчлал нэрээр ягаан цэнхэр тасалбараар үйлдвэрүүдийг авсан гэж ард түмэн маань ярьдаг.

Яг энд Ц.Элбэгдорж чангарч хариу дайралт хийлээ: “Өнөөдөр хүмүүс [Н.Энхбаяр гэсэн үг] амлаж болох бүх юмыг амлаж байна. Харин шударга ёсыг л амлахгүй байна… Социализмын үед гаднаа 500 хонь хэвтүүлчихээд эхнэр нь амаржихад хонь гаргаад шөл уулгачихаж чаддаггүй байсан… Дэлхийн гал зуух болсон Таван толгойг өгөх юм бол ….. хувьцаа нь дараа жил өснө…. Бид Бороо гоулдын гэрээг ашигтай, татвар авахаар байгуулсан байхад дараа жил нь [Энхбаяр та өөрөө] гарч ирээд өөрсдөө татвараас чөлөөлөөд өөрсдөө [Сү.Батболдоос өөр хэн байхав] хувь ороод авчихсан байсан…

Хэрвээ жинхэнэ мэтгэлцээн байгаад цааш үргэлжилсэн бол сонгогчид хэн нь хэн болохыг мэдэж авах байсан биз.

18. 7-р сарын 1 давтагдахгүй байж болох уу?

Ц.Элбэгдорж: Шударга ёсон дээр эв нэгдэл суурилдаг. Хүүхдийг нь буудчихаад ээжтэй нь эв нэгдэл ярьж болохгүй!

Н.Энхбаяр: Би зарлиг гаргаж Монгол даяар тархахыг зогсоож чадсан. АН-ын штабын хүмүүс санал сайн авч чадвал 10000 төгрөг өгнө гэсэн байгаа. Шударга сонгууль явуулахад үнэхээр бэлэн байна уу? .. Өдөөн хатгачихаад зөвтгөж ярьж болохгүй. Уучлал гуйх хэрэгтэй..

Зөвхан энэхэн хэсэг жинхэнэ мэтгэлцээн байв.

19. Ажилгүйдэл юунаас үүдэлтэй вэ?…

Мэдээжийн асуулт учраас хариулт сонирхолтой байсангүй.

Төгсгөлд нь хоёр нэр дэвшигч сонгогчиддоо хандаж тус бүр 2 минутийн үг хэлэв.

Ц.Элбэгдорж: Миний өвөө Монгол нь Ховд аймгийн Мөстийн Бодончийн хавцалд төрсөн. Миний аав Мөст суманд төрсөн… би ээжийнхээ хамгийн бага нь … Захны даавуугаа янданд нааж индүүдээд явдаг байсан … Би 4 хүүтэй…

Н.Энхбаяр: Би өрсөлдөгчийнхөө талаар өөрийн зохиол гэсэн тараагаагүй… Монгол улс салаа замын уулзвар дээр ирээд байна… Бүтээх үү, нураах уу?… Эвийн хүч дотор шударга ёс багтаж байгаа…

Одоо л жинхэнээсээ мэтгэлцэж эхэлсэн ч ярилцлагын цаг дуусч хөтлөгч Ц.Мөнхтөр “Нэр дэвшигчдийн халз ярилцлагыг МҮОНТ амжилттай зохион байгууллаа” хэмээн гялс дүгнэж амжив.  Энэ бол түүний хамгийн сайн хөтөлсөн хэсэг.

Хэд дахин хэтэрсэн “тэнцвэртэй” сурталчилгаа

Маргааш өндөрлөж байгаа сонгуулийн сурталчилгааны кампани дэндүү муухай болж өнгөрөхнээ.

Уг нь Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн хуулийн дагуу улс орон даяар нэвтрүүлэг явуулдаг 6 телевиз, нэг радиогоор явуулах нэр дэвшигчдийн төлбөртэй ба төлбөргүй нэвтрүүлгийг сар өдөр, эхлэх дуусах цаг минут, үргэлжлэх хугацааг Сонгуулийн ерөнхий хорооны тогтоолоор баталсан юм. Цаана нь “Улс даяар үйл ажиллагаа явуулж байгаа бүх радио, телевизээр Сонгуулийн ерөнхий хорооны баталсан хуваарьт зааснаас өөр төлбөртэй ба төлбөргүй нэвтрүүлэг явуулж үл болно” гэсэн хуулийн заалт  арыг нь даана. Нэг үгээр бол, нэр дэвшигчдийн сурталчилгааг дур зоргоороо явуулахыг хязгаарлаж, дээрх телевизүүдийг хөндлөнгийн, түүний дотор намуудын сонгуулын штабын дарамтаас хуулиар хамгаалж өгсөн хэрэг. “Хуваарьгүй юм чинь ямар ч арга алга” гээд буцаагаарай гэж. Мэдээж хуваарьтай нэвтрүүлгээр элдэв гүтгэлэг сэлт гарч болох ч өнөөдрийнх шиг тархи угаах хэмжээнд хүрэх ёсгүй байлаа.

Харамсалтай нь манай телевизүүд сэтгүүл зүйн үүргээ бүрэн умартаж МАХН ба АН-ын сонгуулийн хоёр штабын эрхшээлд орж хэдэн төгрөг аваад шууд тохиролцдог байжээ. Асуухлаар, тэнцвэртэй байсан, “заримдаа нэг нам нь нэвтрүүлгээ авчирч өгөөгүй өдөр нөгөө намын нэвтрүүлэг давж гараад тэнцвэргүй харагддаг” мэтээр толгой эргүүлж эхэллээ. Үнэн хэрэгтээ огт тийм биш, “заримдаа нэвтрүүлгээ авчирч өгөөгүй” байхад л аль аль намын захиалгат нэвтрүүлэг CЕХ-ны хуваариас хэд дахин хэтэрч сүүлдээ эх захаа алдаж хавтгайрсан билээ.

Жишээ болгож TV5 телевизийн ганцхан үдшийн захиалгатай нэвтрүүлгүүдийг жагсаав. Энд “Цаг” мэдээллийн хөтөлбөрөөр үзүүлсэн сонгуулийн сурталчилгааны төлбөртэй мэдээ, сурвалжлагуудаас эхлээд уран сайхны киног хүртэл зай завсаргүй шахам сөөлжин чигжсэн хоёр нэр дэвшигчдийн тухай клип, урт богино яриануудыг огт тооцоогүй юм шүү.

2009 ОНЫ 5-Р САРЫН 18. ДАВАА.

СЕХ-ноос баталсан хуваарь

Тус телевизээр явуулсан сурталчилгааны нэвтрүүлгүүд

21.20-21.25 5 мин МАХН-ын төлбөртэй нэвтрүүлэг

18.20-18.40. АН-ын захиалгат нэвтрүүлэг. Ц.Элбэгдоржийн хэлсэн үг. Дотроо “Шагналыг үнэ цэнэтэй болгоно” гэх мэт хэд хэдэн бүлэгтэй. 20.10-21.03. МАХН-ын захиалгат “Монгол Улсаа хөгжүүлье” ток шоу нэвтрүүлэг. УИХ-ын гишүүн, ХЗДХ-ийн сайд Ц.Нямдорж оролцож голдуу АН ба нэр дэвшигч Ц.Элбэгдоржийн тухай шүүмжилж ярилаа. 22.38- 22.45. АН-ын захиалгат нэвтрүүлэг. Ямар нэгэн нэр, оршилгүй, нэр дэвшигч Ц.Элбэгдоржийн хэлсэн үгнээс бүрджээ. 22.59- 23.10. АН-ын захиалгат нэвтрүүлэг. Дотроо Гүтгэлэг1,  Гүтгэлэг 2, Гүтгэлэг 3 … гэх мэтээр дугаарласан. 23.11-23.20. АН-ын захиалгат нэвтрүүлэг. “МАХН-ын шударга гишүүд ярьж байна” нэртэй 23.22-23.47. МАХН-ын захиалгат нэвтрүүлэг. “Шинэ Монголын залуус хөгжлийн төлөө хамтдаа” нэртэй. Лектор Даваахүү, Хатанбаатар нар Н.Энхбаярын үнэ төлбөргүй боловсролыг дэмжиж 21 аймагт лекцээ үнэ төлбөргүй уншиж байгаа тухай.

Одоо ядахдаа сонгуулийн сурталчилгааны сүүлчийн өдөр Монгол Улсын хууль ба СЕХ-ноос баталсан хуваарийг ягштал сахиж хойшид  ийм юм хийхгүй гэдгээ харуулж яагаад болохгүй гэж?

МҮОНТ сонгуулийн сурталчилгааны хуваарийг “тэнцвэртэй” зөрчиж байна.

Өчигдөр оройн “Цагийн хүрд” мэдээллийн хөтөлбөрөөр Монголын Үндэсний Олон Нийтийн Телевиз сонгуулийн сурталчилгааг хуулийн дагуу тэнцвэртэй явуулж байна гэж тайлбарлаад үүнийгээ МАХН ба АН-ын сонгуулийн штабын дарга нараар нотлуулав. Тэд “тэнцвэртэй сайн явж байгаа”-г баталж өглөө.

Үнэн үү?

Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн хуулиар улс орон даяар нэвтрүүлгээ цацдаг телевиз, радиогоор зөвхөн СЕХ-ны баталсан хуваарийн дагуу сурталчилгаа явуулахыг заасны дагуу МҮОНТ-д өчигдөр буюу 5 сарын 20-ны Лхагва гаригт МАХН-аас 19.30-19.45 цагт, АН-аас 19.45-20.00 цагт 15 минутын үнэ төлбөргүй сурталчилгааны нэвтрүүлэг явуулахаар тохиролцож МҮОНТ-ийн захирал ба намуудын штабын дарга нар гарын үсгээ зурж СЕХ-ны тогтоолоор баталжээ.

Өчигдрийн МҮОНТ хөтөлбөрт ч энэ хоёр нэвтрүүлэг хуваарийн дагуу явлаа. (Минут нь бага зэрэг илүү дутуу байсныг орхиё). Гэхдээ сурталчилгаа үүгээр зогссонгүй:

21.35 – 21.50. АН-ын сурталчилгааны нэвтрүүлэг.

21.50 – 22.07. МАХН-ын сурталчилгааны нэвтрүүлэг тус тус явлаа.

Харав уу? МҮОНТ хоёр намын сонгуулийн штабтай хуйвалдаж (өөр ямар үгээр хэлэхэв?) хуваарьт ороогүй хоёр нэвтрүүлгийг нэмж явуулсан байна. Хууль зөрчихийг харилцан тохирч үйлдсэн тул хоёр намын штаб “МҮОНТ тэнцвэртэй байгаа шдээ” гэж хайцаалсан хэрэг. Чухам ийм залилангаас сэргийлж Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн хуулинд “Улс даяар үйл ажиллагаа явуулж байгаа бүх радио, телевизээр Сонгуулийн ерөнхий хорооны баталсан хуваарьт зааснаас өөр төлбөртэй ба төлбөргүй нэвтрүүлэг явуулж үл болно” гэсэн тусгай заалт оруулсан байдаг.

Бас нэгэн зүйл. Тэр 21.50-иас гарсан МАХН-ын захиалгат нэвтрүүлэг нь нэр дэвшигч Ц.Элбэгдоржийг үндэс угсаагаар нь доромжилсон “Монголоороо л үлдэх юмсан” байх юм. Үндэсний эв нэгдлээс эхлээд хамаг сайн сайхан зарчмыг ягштал баримтлуулахын тулд хараат бус байдлыг нь хуулиар хамгаалж өгсөн Монголын үндэсний олон нийтийн телевиз ийм юм гаргах ч гэж дээ.  Мөнгө цагаан, МҮОНТ-ийн нүд улаан ажгуу.

Арилжааны телевизээс ялгаа алга. Энэ удаагийн Ерөнхийлөгчийн сонгуулиар МҮОНТ-ын “Монголын мэдээ” агентлагийн “Цагийн хүрд” мэдээллийн хөтөлбөрийн цагаа намуудад нэг минутыг нь 500 мянган төгрөгөөр зарсаар өдий хүрчээ. Гэтэл МҮОНТ-ийн бүх нэвтрүүлэг, түүний дотор мэдээллийн хөтөлбөр бэлтгэх зардлыг төсвөөс болон үзэгчид хураамжаараа төлдөг. Чоно борооноор гэдэг шиг МҮОНТ сонгуулийг далимдуулан хулгайн бизнес хийж байгаа хэрэг. Хэрвээ тус телевиз ядахдаа “Цагийн хүрд”-ээрээ сонгуулийн үйл явцыг хэнээс ч мөнгө авахгүйгээр үнэн бодитой бөгөөд тэнцвэртэйгээр мэдээлж чадахгүй юм бол олон нийтийн телевиз гэсэн нэр зүүж төсвөөс мөнгө аваад, татвар төлөгчид бид өгөөд яах юм бэ?

Хамгийн харамсалтай нь МҮОНТ-ийнхэн өөрсдөө энэ бүхнийг одоо хүртэл “ойлгоогүй” тууж яваа бололтой.

МАХН-ын үнэртэй фашизм

Өчигдөр орой TV5 телевизийн оргил цагаар МАХН-ын захиалгат нэвтрүүлгийн цагаар “Монголоороо л үлдэх юмсан” нэртэй эрэн сурвалжилсан нэвтрүүлэг үзлээ. Сэтгүүлч бүсгүй Ерөнхийлөгчид нэр дэвшигч Ц.Элбэгдоржийн удам угсааг тодруулахаар Ховд аймгийг зорин нисч нутгийн иргэдтэй уулзаад иржээ. Хөгшид голдуу хүмүүс ам уралдан ярина:

– Элбэгдоржийн өвөө – Монгол нэртэй хүн Шинжаанаас 10 орчим насны шар хүүхэд дагуулж орж ирсэн…

– Элбэгдоржийг хятадын эрлийз юм байгаа юм гэж хэлдэг…

Бусад яриаг алгасья. Ховдчууд нэг нэгнээ ингэж муулдаг хүмүүс байна. 

Өөрт нь хамаатай л биш бол мэдээлэл гаргаж өгдөггүй Улсын төв архиваар энэ сэтгүүлч орж 1933 оны хүн амын тооллогоор Цахиа нэртэй хүн бүртгэгдээгүй, тэгэхлээр Монголд байгаагүй гэх мэтээр ухаж төнхөн, бас ШУА руу утасдаж уугуул иргэн гэсэн ойлголтыг тодруулаад амжжээ.

Ийм их нотлох баримтаар зэвсэглэсэн сэтгүүлч маань Ц.Элбэгдоржийг халх ч биш, захчин ч биш … гэж оношлоод зогсохгүй “Монголыг зөвхөн монголчууд удирдсан цаг л монгол хүнийг хайрлана” гэж анхаарууллаа. Тэгснээ Ерөнхийлөгчид нэр дэвшигчийг үндэс угсаагаар нь ялгах гэсэнгүй хэмээн хаяагаа малтаад О.Дашбалбарын “Монголоороо л үлдэх юмсан” шүлгийн нэрний ард орж дуусгав.

Сонгуулийн солиорол иймдээ тулжээ. Ц.Элбэгдорж Монгол Улсын уугуул иргэн мөн гэж хүлээн зөвшөөрөөд нэрийг нь дэвшүүлсний дараа юу яриад байна аа? Ховд аймгийн зарим сумынхан Элбэгдоржийн өвөг дээдсийг урдаас орж ирсэн гээд дургүй, магадгүй гадуурхдаг байж. Тэгээд юу гэж? Хаа сайгүй хүмүүс нутаг нугын үзэл гаргаж илүү дутуу юм ярьдаг. Үүгээр албан ёсны улс төр хийж болох уу? Болохгүй гэдгийг нэвтрүүлгийн захиалагч МАХН маш сайн ойлгож иймээс сэтгүүлчээр могой бариулсан хэрэг. Цаадах нь “миний бие сэтгүүлч Д.Ариунаа” гэж сагсуурч байгааг бодоход овоо мөнгө цүнхэлсэн байж таарна. Сүүлдээ хэт чармайж Цахиагийн төрсөн бууцыг хайж гэж Ховдоор баахан хэсэж харагдав. Тэр хүн чинь урдаас аавыгаа дагаад орж ирсэн юм бол төрсөн бууц нь Монголоос яаж олдох вэ дээ?

Мөнгөөр хэн нэгний бууны нохой болдог сэтгүүлч ийнхүү нэгээр нэмэгдэв.  Бас Мөст сумын Засаг даргын орлогч З.Рагчаабазар гэдэг төрийн албан хаагч хүн бусдын удам судрыг муулаад зогсож байгаа бол энэ төр нэг л биш ээ…

Хэд хоногийн өмнө хас тэмдгээр гоёсон ширүүн залуучууд хэвлэлийн хурал дээр үг үсгийн зөрөөгүй адил юм яриад сууж байсан шүү!

МАХН ба АН – 3:2 болоод байна.

Элбэгдоржийн хэлсэн зарим үгийг нь тасалж залгах аргаар гуйвуулсан “солонгос” бичлэгийг илчилсэн ээлжит няцаалтыг өнгөрсөн долоо хоногт АН-ынхан үзүүлж солонгосчуудаас мөнгө авсан аваагүйн төлөө МАХН ба АН-ын цусгүй тулааны оноог 2:2 болгож тэнцүүлсэн ч МАХН-ын салж өгсөнгүй. Тэд “Монгол Улсын Их гишүүн Ц.Элбэгдоржийг дэмжигчдийн уулзалт” гэсэн фоныг харуулж байгаад хандив цуглуулсан эсэхээ зарлахыг тасралтгүй шаардсаар өдий хүрлээ.

Үүнийг Ерөнхий сайд С.Баяр өөрөө манлайлж юуны өмнө Солонгост болсон уулзалтын бичлэгийг бүтнээр үзүүлэхийг АН-аас шаардав. Нэг их улс төр яриад байдаггүй МУИС-ын хууль зүйн сургуулийн захирал, МАХН-ын удирдах зөвлөлийн гишүүн С.Нарангэрэл: Би сүүлийн үед техникийн хүмүүсээс хүний толгойг эвлүүлгээр солих боломжтой эсэхийг асуухад боломжгүй гэсэн… Хуульч хүний хувьд ч боломжгүй гэж бодож байна… гэж сонин юм ярьсан (мэргэжлийн хүмүүс бол мэднэ, харин хуульч яаж мэддэг байна?) бол УИХ-ын гишүүн, ХЗДХ-ын сайд Ц.Нямдорж Ц.Элбэгдоржийг Солонгос явах байтугай солонгос кино үзэх ч завгүй явна гэж худлаа ярьсан гэж “Ерөнхийлөгчийн сонгууль эхэлснээс хойш … “ гэж хэлснийг нь гуйвуулж өөрөө худлаа ярихын зэрэгцээ бичлэгэн дээр хайрцаг харагдсан, ийм хайрцгийг санал, эсвэл хандив авахад ашигладаг хэмээн нотолж хууль зүйн талаас “баараагүй” болгов. Өчигдрөөс уулзалтын бичлэг дотор нуугдаж байсан “хандив” гэсэн үг илэрч хэл судлаачид, орчуулагчид хөдөлгөөнд орлоо. 

Иймээс оноо 3:2 болж бөмбөг АН-ын тал руу даваад байна.

Уг нь солонгосын цагдаагийн байгууллага хуурамч бичлэгт тоглосон хүмүүсийг хэдийнэ олсон, хэрвээ Элбэгдоржийг зүгээс хүсэлт тавибал тэднийг баривчилахад бэлэн хэмээн мэдээлсэн боловч Элбэгдорж тийм хүсэлт гаргасан тухай юу ч сонсдохгүй байх юм. Хэрвээ тэр “жүжигчид”-ыг бариулсан бол эндээс очсон “уран бүтээлчид”-ын нэр болон жинхэнэ захиалагчид зах зухаасаа тодрохсон…

Одоогоор АН таг чиг.

Авлигын загалмайлсан эцэг хаачив?

Тэснэ тэснэ гэхэд яаж тэсэхэв. Өөрийг нь бараг л хятад мэтээр шиг харуулж байгаа “цэвэр монгол” ерөнхийлөгчийн талын хорон сурталчилгаагаар бүтэн сар балбуулсны эцэст Элбэгдорж дээл өмсөж уурга шүүрэн мордож адуун дундуур нааш цааш давхиснаа морь уургалж үүндээ ихэд сэтгэл хангалуун алсыг ширтсэн бичлэг шинээр гарч ирлээ. Тэгснээ хэн нэгний гэр барилцаж зогсож харагдана. Дээл нь ч зохижээ. Жирийн монгол эрийн дүр байна.

Гэхдээ нэмэргүй ээ. Энэ бол Н.Энхбаярын ганц чаддаг жанр. Тэрбээр сонгуулийн сурталчилгааны эхний өдрөөс дээлнээс салахаа болж саяхан Бурхан халдун ороод хамаагүй гоё клипэнд (баахан морьтнуудын дунд хатируулж яваа эзэн Чингэс шиг эрийг санав уу?) тоглоод ирсэн. Ерөөсөө Энхбаяр Элбэгдоржоос хамаагүй өндөр (МАХН-ын сурталчилгааны хэлээр бол урт хүзүүтэй) учраас илүү сүрлэг харагдана. Бүгд л наанаа “хүний нуруу туруу ямар хамаатай юм!” гэж хилэгнэх боловч наад зах нь монгол эрчүүд өөрсдөө өндөр, хүүхнүүд өндөр нөхөртэй байдгийг хүсдэг…

МАХН-ын сурталчилгааны нэг хөл чухам үүн дээр тогтож байгаа. Ерөнхийлөгчийн хувийн TV9 телевизийн “Но[ц]той мэдээ” “манайд гадаад орны төрийн тэргүүнүүдтэй дороос биш, урдаас нь гар барих ерөнхийлөгч хэрэгтэй”, бас “… хоёр нутагтан… захчин… ” гэх мэтээр зогсоо зайгүй авч өгдөг. Харин Элбэгдорж “тэгээд юу гэж … “ хэмээн хариулдаггүй, “тийм ээ би захчин..” гээд бахархдаггүй. Америкийн ерөнхийлөгчөөр хар арьст Обама сонгогдоод Change хийгээд явж байхад шүү.

Тэгсэн атлаа өрсөлдөгчийнхөө сул талыг дэлгэж чадахаа больсон байна. Нөгөө авлигын загалмайлсан эцэг хаачив? Хоосон лоозонгоор гүтгэж яллахыг хэлээгүй юм шүү. Түүний Ерөнхий сайд болсон 2000 оноос хойш эх захаа алдсан Улаанбаатарын газрын наймаа, Туулын эрэг, дархан цаазат Богд хаан уулын Зайсангийн барилгууд (хэрвээ Элбэгдорж тэнд амьдардаг гэсэн мэдээлэл үнэн бол ёстой хохь нь)-ыг яагаад нэхэхгүй байна? Н.Энхбаярын үед үйлдэгдсэн гаалийн Баатарын хэрэг, түүнээс МАХН-ын данс руу орсон наад зах нь 100 сая төгрөг? Нөгөө 500 сая төгрөгийг хахууль аваагүй “шударга” явдлын жинхэнэ үнэн? Төгсгөлд нь Н.Энхбаярын хөрөнгө орлогын мэдүүлгийн тоо, цифрүүд? TV9 телевиз, “Зууны мэдээ” сонин, Төрийн ордны зүүн талын барилга?

Үнэгүй лекцийн цаадах далд хүчин

Физикч, философич, доктор З.Бат-Отгон “Тэнгэрлиг Монголчуудын оюун санааны далд хүчин” нэртэй цуврал лекц уншиж байгаа. Далд ухамсар энэ тэр гээд хачин юм ярихыг нь телевизээр зөндөө сонссон тул сонирхоогүй, харин лекцээ үнэ төлбөргүй уншина гэсэн тодотгол анхаарал татлаа. Өчигдөр уг лекцэнд суусан нэг хүний ярьснаар, Бат-Отгон лекцээ “Н.Энхбаярын төлөө саналаа өгөөрэй” гэж дуусгасан гэнэ ээ. Тэнгэрлэг монголчуудад үнэгүй лекц уншуулдаг далд хүчин хэдийнэ буй болжээ.

Гүтгэлгийн шуурганаас “аврагдлаа”

“Хөлөг онгоцны мэдээ” (Shipping News) гэж америкийн кино бий. Далайн эргийн боомт хотын сонины эрхлэгч нэг удаа ажилчин залууг сурвалжлагч болохыг ятгаж иймэрхүү хичээл заадаг.

– Тэр үүлийг харж байна уу? Чи сурвалжлагч хийвэл яаж бичихэв?

– Үүл нүүж байна …

– Биш ээ! Бөөн хар үүл гарч аймшигт шуурга дэгдэхнээ гэж бич!

– Шуурга болохгүй бол яахав?

– Аймшигт шуурганаас аврагдлаа гэж бич!

Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн сурталчилгаа нэг иймэрхүү. “Гүтгэлэг” – няцаалт – “гүтгэлэг” – няцаалт …. Сүүлдээ хэн нь юугаа нэхээд байгааг тахиа, өндөг хоёрын аль нь анхдагч шиг ойлгоход бэрх болов. 

Хамгийн сүүлийн хэдэн жишээг сануулахад, СЕХ-ноос Энхбаярыг 60 хувиар ялуулахаар бэлтгэж байгаа, эсвэл “Шууданч бор шувуу“ нэртэй нэр хаяггүй товхимол, АН-аас сонгуульд “зарцуулж байгаа” 11 тэрбум төгрөг зэрэг гүтгэлгийн эздийн овог, нэр, ажил албан тушаал тодорсон уу?  Заавал хариуцлага тооцно гэж ам тангараг өргөөд байсан хаачив?

Хоёр нам бие биенээ ээлжилж гүтгэсэн байх тул хоёулаа ээлжин дээрээ амаа хамхихаас өөр аргагүй болжээ. Өөр тайлбар олдохгүй байна.

МАХН ба АН – 2:1

МАХН-ын зүгээс Ц.Элбэгдоржийг солонгосын шашны байгууллагаас сонгуулийн хандив авсан тухайд бичлэг тарааж хүнд цохилт өгсөн бол АН-ынхан хэд хоногийн пауз авсны дараа З.Энхболд нар дээрх бичлэгийг Солонгосоос өөр бичлэг ирүүлж няцаагаад дээрээс нь цагдаад хандаж оноог тэнцүүлсэн билээ. Тэгтэл өчигдөр МАХН сөрөг дайралтанд орж цагдаад адилхан хандсан төдийгүй УИХ-ын гишүүн Д.Одбаяр, Ж.Сүхбаатар, МАХН-ын нарийн бичгийн дарга Ц.Сүхбаатар, Ерөнхийлөгчийн хэвлэлийн төлөөлөгч Я.Төмөрбаатар нар Ц.Элбэгдоржийг гаднаас мөнгө авснаа хүлээн зөвшөөрөхийг шаардлаа.

Оноо 2:1 болов.

Ажиглаад байхад МАХН-ын сурталчилгаа илүү цэгцтэй, дэс дараатай, бас холын төлөвлөгөөтэй байжээ. Бүр 4-р сарын хорьдоор Ц.Элбэгдоржийг гаднын мөнгөөр сонгуулийн ажил зохион байгуулсныг баримтаар дэлгэхээ амалж байсан бол удалгүй үүнийг нотолсон гэх бичлэг http://www.youtube.com-д тавигдав.

Харин АН-ынхны хувьд МАХН-аас тавьсан “бууны нохойнууд”-тай мод саваагаар цохилцож, Ц.Элбэгдорж нь тов тодорхой хариу өгөхийн оронд (чухам үүн дээр МАХН тоглож байгаа) хагас “Эксел”-ийн мөнгө эх орноо худалдахад багадана (нөгөөдүүл нь тэгэж гуйвуулбал яана?) гэхчлэн цэцэрхэж байх зуур Ерөнхийлөгч Н.Энхбаяр сурталчилгааны бусад орон зайг ганцаараа эзэгнэж өчигдөр гэхэд нийслэлийн гэр хорооллын нэгэн айлын байшинг барьж дуусгаад сүүлчийн хадаасыг алхаар түс түс цохин оруулж гайхууллаа.

Ардчилсан намын хариу цохилт – 1:1

Нэр дэвшигч Ц.Элбэгдоржийг Солонгосын шашны байгууллагаас хандив авч байгааг харуулсан бичлэгийг МАХН-ын сонгуулийн штаб мөнгийг нь төлж хэд хоногийн турш бүх телевизээр цацахад АН чимээгүй шахам байснаа гэнэт хариу цохилт өглөө. Маапаантай бичлэг гэдгийг нотлох баримтыг Солонгосоос хүлээсэн юм байж. “Цэвэр удирдагчдын клуб” байгууллагаас ирүүлсэн тайлбараас үзэхэд, уулзалтын албан ёсны бичлэгийн араас үл таних солонгос хүмүүсийг пастор болгон тоглуулж 1,5 сая воны тухай хэлүүлсэн хуурамч нэмэлт оруулжээ. Үүнийг АН-ын сонгуулийн штаб МАХН-ынхаас дутахгүйгээр (гурван хуульч оролцсон тусгай нэвтрүүлэг л хийгээгүй байх) цацаад байна.

Оноо 1:1 боллоо.

Гэхдээ тоглолт үргэлжилнэ. Солонгосчууд тэндээ хуурамч бичлэгт тоглосон хүмүүсийг цагдаагаар эрэн хайлгаж эхэлсэн бол АН-ын сонгуулийн төв штабаас Сүхбаатар дүүргийн цагдаагийн хэлтэст эрүүгийн хэрэг үүсгүүлэхээр ханджээ. Одоо МАХН-ын штаб дээрх бичлэгээс зайгаа барьж “гадаадын байгууллага, иргэнээс хандив мөнгө авсан эсэхийг өөрөөс нь тодруулахыг шаардаж буй олон нийтийн байгууллага, иргэдийн зүй ёсны дуу хоолойг сонсож, хуульд заасан журмын дагуу тайлбараа өгөхийг нэр дэвшигч Ц.Элбэгдоржид уриалж байна” гэсэн мэдэгдэл хийв. Бичлэгийг хэд хоногийн турш цуцалтгүй сурталчилсан “Шударга сонгууль” ТББ-ын тэргүүн бөгөөд TV9 телевизийн “Ардын мэдээ” нэвтрүүлгийн хөтлөгч Цогтгэрэл “хамгийн сайн хамгаалалт бол давшилт”-ын аргаар ээлжит хурал хийж хэдэн нэр хэлээд загнаж баахан дүвчигнэсэн байна. Ямар их мөнгөтэй золиг вэ?

МАХН-ынхан youtube.com дээр хэвтэж байхаар нь татаад авсан бичлэг шдээ гэж хэлэхэд Монголын цагдаагийн амыг таглана. Гагцхүү тэр өдрүүдэд Сөүл ниссэн монголчуудын нэрсийн жагсаалт тун сонирхолтой…

Харин солонгосчуудын эрэн сурвалжлага илүү ноцтой. Бичлэгт тоглосон солонгосчууд илэрвэл, тэд Монголоос очсон телевизийн “сурвалжлагчид”-ыг хэлж өгөх биз. Одоогоор мэдэгдэж байгаа юм гэвэл 2009 оны 3-р сарын 15-нд Сөүлд болсон Ц.Элбэгдоржийн уулзалтаас сарын дараа буюу 4-р сарын 15-нд монголын ТВ-ээс явна хэмээн гурван хүн ирж бичлэг хийсэн бол 4-р сарын 23-нд Ерөнхийлөгчийн хэвлэлийн төлөөлөгч Я.Төмөрбаатар “Ц.Элбэгдорж Үндсэн хууль зөрчиж гаднын мөнгөөр сонгуулийн ажлаа зохион байгуулсныг удахгүй дэлгэнэ. Тоо баримт, дүрс, баримт бий” хэмээн ам алджээ.

Одоо МАХН-ын сонгуулийн штаб яаж хариулах бол? Өчигдөр, өнөөдөр TV9-ын довтолгооны “Но[ц]той мэдээ”, бас “Ардын мэдээ” сэлтээ өнжөөв. Бас Ц.Мөнх-Оргил гэнэт үзэгдэж Элбэгдоржтой халз мэтгэлцэхээс татгалзахгүй, даанч нэр дэвшигч маань хөдөөгүүр яваад байна… гэх мэтээр тандаж үзэх нь тэр. Найрах гэсэн оролдлого уу?

Хоёуланг нь сонгодог бол балрах байж шүү!

[Онигоо]

Оройжин хоёр нэр дэвшигчийн магтаал, гүтгэлэг, няцаалт үзэж учраа олохоо байсан нэгэн:

– Ямар азаар зөвхөн нэгийг нь сонгох юм бол доо. Хоёуланг сонгодог бол Монгол улс балрах байж шүү!

Ц.Элбэгдоржид “үхлийн цохилт” өгөв

Өнгөрсөн долоо хоногийн төгсгөлд МАХН-ын сонгуулийн штаб Ц.Элбэгдоржид “үхлийн цохилт” өгөхөөр шийдэж түүнийг энэ хавар Солонгост очиж хууль зөрчин хандив цуглуулсан гэх бичлэгийг цацлаа. Үүний тулд өөрийн мэдлийн TV9 телевиз, “Зууны мэдээ” сонин, factnews.mn сайтыг бүрэн дайчлав. Бусад хэвлэл мэдээлэл “Төлбөртэй нэвтрүүлэг”, “Төлбөртэй нийтлэв” гэсэн тайлбарт хойтохоо даатгаж уг бичлэгийг хэдэн өдрийн турш айл бүрт хүргэв.

Ялангуяа TV9-ын хөтлөгч Цогтгэрэл бүрмөсөн гүйцээхээр шийдэж бичлэгийг СЕХ-нд аваачиж өгөөд шалгахыг шаардлаа. Баахан телевиз дагуулахаа ч мартсангүй. Хожим Элбэгдоржийг унагасан гавьяат хэн болохыг түүх мартах учиргүй … Тэгээд ч тайвшралгүй нэвтрүүлэг бэлтгэжээ. Бямба гаригийн үдшийн оргил цагаар TV9 телевиз хөтөлбөрөө яаралтай эвдэн бүтэн цагийг зориулав. Хуульч Н.Сосорбарам, Ц.Гансүх, Ч.Энхээ гуравтай тойрч суугаад бичлэгийг минут секундээр задлан үзэж нэр дэвшигч Элбэгдорж гаднаас хууль бусаар санхүүжилт авсныг нотолж ярьцгаалаа.

Мартсанаас, энэ хөтлөгч хэд хоногийн өмнө “Шууданч бор шувуу” нэртэй товхимолыг яаралтай шатааж устгахыг анхааруулаад, бас хэвлүүлсэн эздэд нь хариуцлага хүлээлгэхийг шаардаад байсан. Бас илчилж зарлахаа ч амалсан. Гэтэл одоо таг чиг болж, харин дараачийн цамналтаа ийнхүү эхэлжээ.

Ингээд МАХН-ын штаб Элбэгдоржийг нам цохиж чадлаа гэсэн дүгнэлт хийв бололтой Бямба, Нямд түүнийг бохио хамаагүй хаясныг илчилсэн мэтийн сөрөг сурталчилгаагаа завсарлаад байна. TV9 телевиз “Но[ц]той мэдээ”-гээ өглөө, өдөр завсарлав. Харин орон нутгийн “Инфо“ сүлжээний мэдээнд илтгэгч Даваахүү, Хатанбаатар нар Өвөрхангайд лекцээ уншихдаа залуучуудаас асуусан чинь бүгд Энхбаярыг дэмжиж байна гэсэн хариулсныг дурдаад авчээ.

Амралтын өдрүүдэд харьцангуй нам гүм байхнээ. Гэхдээ шийдвэрлэх тулааны өмнөх нам гүм. Даваа гаригаас АН-ын штаб Элбэгдоржийг Солонгост “ямар юмаа хийгээд явж байсан”, тэр 1 сая 500 мянган вон хаачсаныг нэгд нэгэнгүй тайлбарлах биз.

P.S: Зөвхөн амсхийсэн байж. TV9 телевиз 18 цагаас өчигдрийн 3 хуульчийн ярилцлагыг давтсан төдийгүй “Ийгл” телевизээр төлбөртэй нэвтрүүлэг болгон цацууллаа.

Домэйн нэрний түрээс эхэлжээ

Одоогийн Ерөнхийлөгч Н.Энхбаярын сонгуулийн сурталчилгааны албан ёсны сайт http://www.enkhbayar.com байгаа нь сонин санагдлаа. Тодруулбал, mn ба сom сайтуудын аль алиныг авч чадаагүй, ингээд гадаад хүмүүсийн эзэмшдэг энэ хаягаар сайтаа байрлуулжээ. Эзэдтэй нь тохиролцсон биз. Тэр эзэд нь Монголд бизнес эрхэлдэг (лав 40 мянгатын “Амстердам” бар) голландчууд бөгөөд одоо ч нэр дээрээ байлгасан хэвээрээ. Харин Элбэгдорж бас http://www.elbegdorj.mn ба http://www.elbegdorj.com гэсэн домэйн нэрүүдийг давхар эзэмшиж одоо аль аль хаягаар сурталчилгааныхаа ижилхэн сайтыг байрлуулсан байна.

Үүнээс үүдээд манай улс төрчид өөрсдийн нэртэй домэйныг эзэмшдэг эсэхийг сонирхлоо. Монголд нэг ижил нэртэй хүн хэдэн мянгаар тоологдох тул зөвхөн том дарга, улс төрч эзэмших албагүй ч тэд бусдаас илүү өөрсдийгөө сурталчлах шаардлагатай учраас өрсөөд авчихсан байх магадлалтай. Хамгийн түрүүнд Ерөнхий сайд С.Баярынхыг үзвэл (http://www.bayar.mn) аль эрт алдчихсан нөхөр байна. Хэзээ нэгэн цагт Ерөнхийлөгчийн сонгуульд нэр дэвшвэл яана? Харин өнгөрсөн сонгуулиар http://www.sbayar.mn сайт ажиллуулсны (одоо хаагджээ) домэйн нэрний эзэмшлийг сонирхвол Оршихийн Сумъяабаатар гэж хүний нэр гарч ирлээ.

Бас ноднингийн УИХ-ын сонгуулиар http://www.batbold.mn хаягаар гадаадад төгссөн, гадаад харилцааны мэргэжилтэй, тэгээд Гадаад хэргийн сайд, бас лиценз зэрэг энэ байтугай ховор юмыг сэмхэн цуглуулдаг Сү.Батболдынх биш, харин “хөдөөнөөс ирсэн” уяач гишүүн Су.Батболдынх байгаа нь сонин санагдаж билээ. Цааш ухвал http://www.batbold.mn-ын  жинхэнэ эзэн хоёр Батболдын алин ч биш, харин Цэдэнбалын Ариунбаяр гэж хүн байна. (Гэхдээ Сү.Батболд гишүүн http://www.subatbold.mn сайт нээсэн байсан ч одоо хаагджээ)

Манайд домэйн нэр түрээсэлдэг бизнес улс төрчдөөс эхэлж байх шиг.

“Зэвсэгт хүчний ерөнхий командлагч болбол хувьсгал хийнэ”

Хэрвээ та өнөө өглөө шугамын радиогоор юмуу FM-ын 101,7 MHz долгион дээр нийслэлийн “Улаанбаатар” радиог сонссон бол гайхалтай нээлт хийх байлаа.

Эхлээд “МАХН-аас ярьж байна” гэснээ “Улаанбаатар радиогийн нэвтрүүлэг” гэж булаацалдаад Мянганы сорилтын сангийн тухай 20 минутийн тайлбар сонсголоо. Нэр дэвшигч Н.Энхбаярын магтаалаар эхэлж, дуусч байна. Тэр яахав, энэ байтугай гадуур магтаж байгаа. Харин нэвтрүүлгийн эхлэл агуу:

“… Манай улсад ажилгүйдэл, ядуурал, мөн нийгмийн эмзэг давхаргын хүн ам өдрөөс өдөрт нэмэгдсээр байгаа тухай бид өдөр бүр сонсож харж байна. Энэ байдлыг мэдэрч харж байгаа манай төрийн тэргүүн маань Мянганы сорилтын санг анх сэдсэн юм…”.

Ямар азаар АНУ-ын албаны хүмүүс, ялангуяа экс Ерөнхийлөгч Жорж Буш “Улаанбаатар” радиог сонсдоггүй вэ?

2008 оны УИХ-ын ба орон нутгийн сонгуулиар тус радио зөвхөн МАХН-ын сурталчилгааг эцсээ хүртэл явуулсан. Гэтэл нийслэлийн удирдлага зөвхөн 2009 онд орон нутгийн төсвөөс 50 сая төгрөг гарган санхүүжүүлж байгаа. Урьд жилүүдэд ч тэгсэн. Өнөөдөр “Улаанбаатар” радиогийн эзэмшил тодорхойгүй бөгөөд орон нутгийн өмчөөс захирал У.Булган гэдэг эмэгтэйн халаас руу гулсах шилжилтийн насандаа яваа гэж ойлгогддог. Ямар ч байсан татвар төлөгчдийн мөнгөөр нэг намын сурталчилгааг сийхгүй явуулж байх юм.

Энэ удаа Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн кампани эхлэнгүүт нийслэлийн МАХН-ын хорооны дуу хоолой болж хувирч “Ирэх сонгуульд Энхбаярыг сонгох шалтгаан”, “Хямралын эсрэг эвийг эрхэмлэгч ерөнхийлөгч хэрэгтэй” нэртэй нэвтрүүлгүүд цуварлаа. Сүүлдээ “Хэрвээ Ц.Элбэгдорж Зэвсэгт хүчний ерөнхий командлагч болбол хувьсгал хийнэ” гэж айлгаад авсан шүү.

Шугамын радиогийн чих мушгин чангалж суллаж суудаг гэрийн ажилтай хөгшид, хүүхнүүдийг басаад байх шиг. Тэд юм хэлэх биш.

Үнэгүй лекцүүд

Өнгөрсөн сард англи хэлний багш Даваахүү, ой тогтоолтын аварга Хатанбаатар гэдэг хоёр залуу лекцээ огт үнэ төлбөргүйгээр уншлаа. Ядахдаа хямдхан тасалбар зарж UB Palace-ийн том заалын түрээсийн төлбөрөө ч нөхөхийг хүсээгүй гэнэ. Удалгүй тэр лекцийн бичлэгийг TV9 телевиз дахин дахин үзүүлдэг болов. Нэг удаа Даваахүүгийн яриаг чагнатал монгол залуучууд гадаад хэл сурах авъяастайг тэнгэрт тултал магтах завсраа дээд боловсролыг үнэ төлбөргүй болгохыг дэмжиж гарлаа. Тэгснээ Who is … Mongolian President гэсэн асар хүнд асуултаар заалыг доргиож хоороор хэлүүлэв. Англи хэлийг сайн суръя гэвэл Nambar Enkhbayar-ыг President-ээр сонгохыг сайн ойлгуулж чадав бололтой. Одоо тэд Дархан, Эрдэнэтэд үнэгүй лекцэлж яваа…

Тэгтэл Шри шри амьдарч бясалгах ухааны багш Саранцэцэг, Гантөгс хоёр уралдан лекц уншдаг боллоо. Хоёулаа үнэ төлбөргүй. Лав Саранцэцэг багш өөрийн лекцэн дээрээ “Ерөнхийлөгч болох хүний өндөр нам хамаагүй, зөвхөн гавал доторх нь чухал” гэж ярихыг АН-ын нэвтрүүлгээр үзлээ. Харин Гантөгс багш Н.Энхбаярыг дэмжиж ярьсан, учир нь тэрбээр орон нутгийн сонгуульд МАХН-аас нэр дэвшсэн төдийгүй одоо Төрийн ордонд ажилладаг болсон гэлцэнэ.

2005 оны Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн өмнөхөн фэнгшү Ганбаатар Монголын бүх аймгаар явж өөрийгөө гайхуулахын хажуугаар Н.Энхбаярыг магтсан давхар лекцийг үнэ төлбөргүй уншсан байдаг. Тэгээд Н.Энхбаярыг сонгогдмогц Ерөнхийлөгчийн дэргэд ажилд орсон билээ…

Хэн юунд яасан нь … (киноны нэр)

Өчигдөр орой “НЯНГАР ХАДАНД ГАРСАН НЬ” уран сайхны шинэ киног үзлээ.

… Хөдөөнөөс хотод ирээд хими цэвэрлэгээний газарт ажилд орж толгой түрүүгүй хараалган зүтгэх Нянгар бусдын хувцасны халааснаас олсон урилгаар томчуудын цайллагад нэвтрэн орж лав 10 хундага угсруулан хөнтөрсний дараа тавган дээр идэш ууш тавиад эргэтэл сайд бололтой нэгэн эрхэм санаандгүй түлхээд асгачихдаг. Градус, хилэн хоёр зэрэг оволзсон Нянгар тэр сайдыг балмагдтал хашгичлаа. Үүнийг харсан эсрэг фракцийнхан Нянгарыг таалж эгнээндээ элсүүлээд сайд хүүхэнтэй танилцуулна. Нянгарын авиралт эхэлж Монгол Улсын ерөнхий сайдаар томилогдоно.

Би тэр киноны талаар сайтуудад бичсэнийг уншаад баримжаатай очсон. Бүр 1930-аад оны Польш улсын дээдсийн ялзралыг илчилсэн цуутай романаас (тэндээ 2 удаа кино болгосон гэнэ) сэдэвлэн Баабар, Цэнддоо нарын бичсэн зохиолоор бүтээжээ. Польш роман ба кинонуудыг мэдэхгүй учраас харьцуулах юм алга. Харин “Нянгар” манай дээдсийн авлига, хуйвалдаан, олигарх, албан тушаалын наймааг эротик сэлтээр хачирлан томруулсан фарс болжээ. Гэхдээ зөвхөн нийтлэг дүр төрхийг ерөнхийлөн шоглоод орхисон бол сонирхолгүй байхсан.

Гадаадын зарим киноны төгсгөлд, саяын үзүүлсэн үйл явдал, дүрүүд бүгд зохиомол, бодит байдалтай таарвал зүгээр л тохиолдол юм шүү гэж анхааруулдаг. Баабарын ярьснаар бол, зарим нөхдүүд киноноос нь өөрийгөө олж харчихаад гомдол мэдүүлж эхэлсэн хэдий ч бодит дүр нэг ч байхгүй. Гэвч…

Гадуур киноны нэрийг “Намбар ууланд авирсан нь” болгоод цуурч байна гэсэн.  Тэр бага хэрэг. Киноны дүрүүд нэр бүхий тодорхой хүмүүс рүү заагаад байвал яахав?

Киноны Санаадагва сайдын дүр бол Д.Тэрбишдагва, харин Индра сайд Т.Ганди яавч биш хэрнээ  параллельдуулаад нэрлэчихсэн болохоор хамтдаа мөнхөрлөө гэсэн үг. Тэр ч бүү хэл ард түмнийг (иргэний нийгмийг гэсэн ч яахав) төлөөлөөд телевизийн студид авлигач сайдтай үзэлцэж суугаа эрийн нэр Авир. Мэдэх үү, төстэй хүнийг? Бас цагдаагийн дарга баахан хэвлэл мэдээллийг хааж цэгцэлье гээд жагсаалт оруулж ирэхэд Хууль зүйн сайд хэд тонгочсоноо “болохгүй юм байхгүй” гэлээ. Батзаяагийн тоглосон энэ сайдын дүр … -ыг шууд санагдуулав. Киноны төгсгөлд Монгол Улсын Ерөнхий сайдаар Нянгарыг томилсноо мэдэгдэхээр цугларсан Эвслийн засгийн газрын тэргүүний дэргэд намхандуу ба том биетэй шадар сайдууд бололтой эрхмүүд эрэмбээрээ зогсож харагдсан шүү.

Өндөр биетэй бөгөөд урт сайхан хүзүүтэй учир битүүлэг ноёнтон Нянгарыг муу хүмүүсээс авраад зогсохгүй түүний бүтэлгүй намтрыг засварлаж өгөхөөр уулын амны модон дотор сэмхэн уулзалдана. Ноёнтныг “Шар цувт” гэж дуудна. Улаан биш, ногоон биш, зөвхөн шар!!!

Чухам ингэж тааруулсан учраас “мөн үү?” гэж тааруулж суухад зугаатай байлаа. Харамсалтай нь бусад дүрүүд албан тушаалаас өөр нэргүй, эсвэл би титрээс олж хараагүй юу бүү мэд, орхиё. Анхаарал сайтай үзэгчид илүү ихийг анзаарсан биз. Кино тарахад бөөн жуумалзсан хүмүүс гарцгаасан.

Харин Ерөнхий сайдын дүр бол тусдаа…

Одоо болъё. “Энэ кинонд бодит дүр нэг ч байхгүй” болохоор хамаагүй цуурах хэрэггүй, зүгээр л дотроо бодох учиртай байх шүү.

Мөн үү? … Гүтгэлэг биш байна шдээ…

Сүүлийн жилүүдэд монголчууд сонгууль хийж сурч байна гэж их ярьдаг болжээ. 2008 оны сонгуулиар элдэв гүтгэлэг маш багассан ч гэх шиг. Хоёр нам энэ амжилтаа 2009 онд бататгаж Ерөнхийлөгчийн сонгуулийг гүтгэлэггүй, шударгаар явуулна хэмээн ам амаа асуулцаж сүрхий эхэлсэн боловч бүтсэнгүй.

Саявтархан АН-ын штабын дарга Д.Дорлигжав ярихдаа, бидэнд Энхбаяр ерөнхийлөгч, түүний тойрон хүрээлэгчдийн талаар бодитой, баримттай материал хэдэн арван сонинд дамжуулж тавиад багтахааргүй их байна… Би өөрөө хэвлэл мэдээлэл хариуцаж байгаа ч тийм юм хийгээд яахав гэж бодож байгаа” гэсэн билээ. Хариуд нь МАХН-ын штабын У.Барсболд адилхан айлгаад авсан.

Гэвч тэд удаан тэссэнгүй. Өнгөрсөн долоо хоногоос телевиз, сонинуудыг “гүтгэлэг” гэж тодорхойлсон тэр юмаараа пиг дүүргэлээ. Одоо сонгуулийн штабууд тэр юмыг бэлтгэх, эсвэл няцаах гэсэн хоёрхон горимоор ажиллаж, сүүлдээ Н.Энхбаяр, Ц.Элбэгдорж хоёр индэр дээрээс бие биенээ муулдаг болсон байна. Бас Ерөнхий сайд, Гадаад харилцааны яам хүртэл гүтгэлэг няцаах ажилд хошуугаа дүрээд авлаа.

Харин тэр бүх “гүтгэлэг” ихэнхдээ баримт, жишээтэй байвал яахав? Нэгэнт нотолгоотой юм чинь гүтгэлэг биш шүүмжлэл баймаар, гэтэл өрсөлдөгчийнх нь штабаас гүтгэлэг гэж шууд гүтгээд няцаачихдаг сайхан аргатай болжээ.

“Болжмор” намнах кампани

1958 он. БНХАУ.
Их жолоодогч Мао Цэдуны их үсрэлтийн бодлогын үеэр хөдөө аж ахуйн ургамлын дөрвөн хортон болох хулгана, шумуул, ялаа, болжмортой тэмцэх кампанит ажил Хятад орон даяар өрнөжээ. Ялангуяа болжмор шувууг хамгийн ихээр ургац идэж сүйтгэдэг ангийн дайснаар тодруулж заналтайгаар онилсон байна.

Болжмор турь муутай, агаарт 15 минутаас удаан нисч чаддаггүй тул тариачид, бас хотоос дайчлагдан ирсэн сая сая ажилчид, залуучууд, пионерууд чавхаар харваж, түмпэн сав, бөмбөр гээд юу ч хамаагүй нүдэж, толгой дээрээ алчуур, шуудай сав эргүүлж, бас шавар байшин, модны оройд хүртэл авирч орилж хашгиралдахад хөөрхий болжморууд бууж чадалгүй бахардаж унахад бяц цохиж гүйцээгээд утсанд хэлхэж овоолдог байж. Үхсэн болжмор дүүртэл ачсан машины тэвшин дээр хятад пионерууд баатарлагаар зогсож явааг зурагтаар үзсэнээ санаж байна…Энэ кампаниар нийтдээ 2 тэрбум ширхэг болжмор устгасан тайлан гарчээ.

2009 он. Монгол Улс.
Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн гэгээлэг сурталчилгааны өдрүүдэд нэгэн сахилгагүй “болжмор” сонины мухлагт буумагц TV9 телевизийн “Ардын мэдээ” нэвтрүүлгийн хөтлөгч пионер сонор соргогоор мэдэж харваж унаган шинжээд эзнийх нь өрсөлдөгчийн тал нисгэсэн болохыг өчиггүй тогтоож уучлал гуйхыг шаардан баахан дүвчигнэв ээ. Тэр ч бүү хэл хүн бүр “Бор шувуу”-г 500 төгрөгөөр худалдаж аваад уншихгүйгээр, хүнд үзүүлэхгүйгээр шатаан устгахыг шаардлаа. Үнсийг нь цуглуулж тэвшин дээр ачаад гудамжаар явах юм байна л даа….

Энэхүү үйлийн үртэй болжмор бол “Шууданч бор шувуу” нэртэй бичил сонин. Дэлгээд нийлүүлсэн ч сурталчилгааны сонины ганц нүүрнээс хэтрэхгүй, бичил сонин гэхэд ч ахадмаар, алгын чинээ жижигхээн товхимол.

Яг энэ мөчөөс Ерөнхийлөгчийн сонгуульд соёлын хувьсгал эхлэх нь тэр. Бор шувуу тойрсон хэвлэлийн хурлууд цуврав. АН-ын сонгуулийн штаб гэнэт оволзож “Бид хэзээ ч ийм жол юм хийхгүй. Хийвэл хийсэн шиг хийнэ” гэж пээдийгээд хувьсгалт намынхны тавьсан тавьсан жүжиг хэмээгээд хөөрхий болжморыг үргээж явуулсан бол МАХН-ын сонгуулийн штаб, ерөнхийлөгчийн хэвлэлийн төлөөлөгчтэй хамтран сэтгүүлчдийг цуглуулж байгаад тэдний нүдэн дээр мөч мөчөөр нь жиргэж орхив. Энэ завсар Ерөнхийлөгчийн зөвлөх найрагч Түмэнжаргал цэрэг цагдаа хөдөлгөж, уржигдар уг сониныг тарааж явсан залууг хэвлэлийн бирж дээр отолт хийж баривчилсан сураг дуулдана.

Араас нь манай сэтгүүлчид ч болжмор үргээх сайн үйлсын аянд мордлоо. “Өнөөдөр” сонин гэхэд л “… энэ удаагийн Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн үеэр өнөөх гэм хоргүй “өхөөрдөм” бор шувуу маань муу ёрын, хар зүгийн гэсэн тодотгол зүүж, хэрээний хэлээр шаагилдаж, тасын шуналаар амьсгалах болов” гээд авч өгөх нь тэр.

Монголыг донсолгосон тэрхүү аймшигт “бор шувуу”-г хайж сонины мухлагт хүрч очвол багтаж ядсан олон сонин, сэтгүүлийн завсраар өрөвдөлтэйеэ цухайв. Хөөрхий дөө, хэн ч тоож ч харахгүй юм. Би өрөвдөөд 500 төгрөгөөр худалдаж аваад эргүүлэв.

Д.Арвиныг айлгасан мэдээ
УИХ-ын гишүүн Д.Арвинг Ерөнхийлөгч Н.Энхбаяраас урваагүй маш цөөн хүмүүсийн нэг гэдгийг бид мэддэг. Саяхан Хэвлэлийн төлөөлөгч Я.Төмөрбаатарын нисгэсэн “Ерөнхийлөгч буудуулав” гэсэн мэдээг сонсоод эрхэм гишүүний маань нүд эрээлжлээд унах дөхсөн байв. Удалгүй түүнээс ч дор “Ерөнхийлөгчийн ээжийн бие муу тул Бээжин нисэв” гэсэн мэдээг сонссон гишүүний зүрх хаагдах шахаж сандаргажээ. Сандарсан Д.Арвин Бээжингийн билет яаралтай захиалах гэж байтал Ерөнхийлөгчийн төрсөн ээж бус хадам ээж нь өвдсөн тухай мэдээд арай гэж тайвширсан байна.

Гэх мэтээр элэг хөшөөм мэдээнүүд, бас сонирхолтой баримтууд ч байна.

Г.Батхүүгийн хандив
Ерөнхийлөгчтэй тохиролцсоны дагуу Ерөнхийлөгчийн сонгуульд Ардчилсан намаас нэр дэвшээд сайн дураараа “өгөөш” болох гэж байсан УИХ-ын гишүүн Г.Батхүү өөрийн намын нэр дэвшигчид хандиваа өгснийхөө дараахан МАХН-аас нэр дэвшигч дээр очин Ц.Элбэгдоржид өгснөөсөө арав дахин илүү мөнгө хандивласан байна. 2005 оны сонгуулиар энэ эрхэм М.Энхсайханд 20 сая, Н.Энхбаярт 100 сая төгрөг хандивлаж байсныг нь Баабар гуай нийтэд ил зарласан билээ. Энхбаяр Батхүү хоёр хөрөнгө мөнгөөр холбогдсон эртний андууд аж.

TV9-ын хөтлөгч пионер Батхүүгийн өмнөөс ихэд гомдож “Ахаа, таныг доромжилсон байна шдээ, будаа болгоод өгөөч” гэж ховлоод байсныг саналаа. Минийхээр бол мөнгө ихтэй тэр эрхмийг нам эвсэл гэж явцуурдаггүй өглөгч болохыг харуулсан гэгээлэг мэдээ байна даа.

Бусад мэдээг МАХН-ын сонгуулийн штабыхан няцаах нэрээр монголын бүх телевизээр үг үсэггүй уншиж өгсөн тул алгасъя. Тэгээд ч бичил сонин Интернэтийн хаягаа бичжээ. Хэрвээ та 500 төгрөгөө хэмнэе, эсвэл гадаадад суугаа бол http://www.borshuvuu.blogspot.com хаягаар ороод бүрэн эхээр нь уншаарай.

Харин цаасан дээр буугаагүй нэгэн реклам энд тавигджээ: “Итгэхэд бэрх ч тэд Таниас хандив гуйж байна”. Маш гоё сөрөг сурталчилгаа.

Харин арын нүүрэнд одоогийн Ерөнхийлөгчийн эсрэг агуулгатай зохиомол “Энхбаярын дуу”-г тавиад З.Түмэнжаргал, Ч.Энхээ нарыг зохиосон гэжээ. Тэд яалаа гэж ийм муухай юм зохиохов. Гэхдээ овоо босгоогүй бол болжмор хаанаас суухав. З.Түмэнжаргал найрагч Ерөнхийлөгчийн бөөрөнд үргэлж наалдаастай, Ч.Энхээ Ерөнхийлөгчийн сонгууль эхлэх бүрийд түүнийг дэмжих хөдөлгөөн байгуулдагийг ашиглаж муулсан хэрэг.

Бас итгэхэд бэрх хачин мэдээ ч байна: “Ерөнхийлөгчийн удам судрын талаар бичсэн сэтгүүлч ор сураггүй болов” Энэ бол 100 хувь худлаа байж таарна.

Гэхдээ “Шууданч бор шувуу” бусдаас илүү худалч, марзагнагч биш ээ. Бичээд байгаа хоёр нэр дэвшигчийн нэг нь мянган хүний өмнө “Надад 500 сая төгрөгийн хахууль өгөх гээд…” сийхгүй худал залсан бол нөгөө нь албаны нисдэг тэргээр ан хийгээд шүүмжлүүлэхдээ “монголын төр өөртөө зүтгэсэн хүнд халтай” гэж ихэрхсэн санагдана. Тэгэхэд хэнийг нь ч отолт хийж бариагүй билээ.

Баасан гаригийн “Өнөөдөр” сонины дугаарт “Энхбаяр агуу агуу” гэсэн бичлэг нийтлэгдэв. Ерөнхийлөгчийн хэвлэлийн төлөөлөгч Төмөрбаатартай ярилцсаны сэм бичлэг гэнэ. Харин ориг Төмөрбаатар нь албан ёсоор няцаалаа. Зохиосон байж таарлаа. Гэхдээ түүний нэрийг хасчихвал агуулга нь надад таалагдав. Ерөнхийлөгч Н.Энхбаяр дээд боловсролыг үнэ төлбөргүй болгох авантюр амлалтаа хожим хэрхэн тайлбарлаж болох нэг л хувилбарыг маш логиктой дэлгэж чаджээ.

Яагаад өчүүхэн “бор шувуу” том намуудыг донсолгож монголын сонгуульд хятад маягийн “соёлын хувьсгал”-ыг эхлүүлэв ээ? Ер нь яагаад хоёр нэр дэвшигчийн талаар чөлөөтэй жиргэж, уран зохиож, элэглэж, таамаглаж болохгүй болчихов? Шалтгаан маш энгийн: МАХН, АН хоёр найрч зөвшилцсөөр байгаад бие биенээ ил тод шүүмжлэхэд бэрх болж. Нэг нь шүүмжилбэл нөгөө нь “гүтгэлэг” гээд чарлачихна. Ингээд хоёр тал нэр, хаяггүй нийтлэл нэвтрүүлгээр “соёлтой “үзэлцэж байна. Намынхаа нэвтрүүлэг, захиалгат сурвалжлагаар харилцан “гүтгэхлээр” яах ч үгүй, харин үл мэдэгдэх нөхөр хэдхэн ширхэг бичил сонин (уншсан хүмүүс нь гэвэл хоёр намын штабынхан, тэгээд би… ингээд дуусах байх) гаргахад л цагдаагаар бариулах нь тэр.  МАХН, АН хоёр “гүтгэлэг” хийх эрхийг хүртэл өмчлөөд авчихаж…

“Шударга” гэгдэх сонгуулийн дайсан – болжмор намнах кампани Монголд оволзов.

Элбэгдоржийн онигоо

Нэр дэвшигч Ц.Элбэгдорж сонгогчидтойгоо уулзалт хийж явав. Нэгэн жаал хүү түүнд дуу дуулж өгсний дараа ийм яриа болж өнгөрчээ.
– Би ийм л хүүхдүүдийн ирээдүйн төлөө шударга ёсыг тогтооно… Миний дүү том болоод Монгол улсын Ерөнхийлөгч болоорой !!!
– Баярлалаа ах аа, та ч гэсэн …

Н.Энхбаярын онигоо

[Онигоогүй сонгууль гэж хаана байхав]
100 айлын барилгын материалын дэлгүүрийн орчимд иргэдтэй хийсэн уулзалтын үеэр нэгэн жаал хүү, Ерөнхийлөгч хоёрын хооронд ийм яриа болжээ.
– Та хэн бэ?
– Би Монгол улсын Ерөнхийлөгч байна.
– Үнэмлэхээ үзүүл.
– Юу?
– Байхгүй юу? Үнэмлэхгүй байж Ерөнхийлөгч гэж худлаа яриад л …

Н.Энхбаяр, Ц.Элбэгдорж хоёрын ялгааг ол

Эхлээд харахад яг ижилхэн хоёр зурган дээрээс найм юмуу арван ялгааг олдог зугаа бий. Сайтар харьцуулж үзвэл хаа нэгтээ сэмхэн үлдээсэн илүү, эсвэл дутуу зураасууд заавал олддог.

Тэгвэл Монгол улсын Ерөнхийлөгчийн 2009 оны сонгуульд МАХН-аас нэр дэвшигч Н.Энхбаяр, АН-аас нэр дэвшигч Ц.Элбэгдорж хоёроос ялгаа олцгоох уу? Мэдээж, тэр хоёрын зурагнаас буюу гадаад төрхөөс биш ээ. Хамар ба хүзүү тэргүүтэй “ноцтой” ялгаанууд байгааг бүгд мэднэ. Харин Монгол Улсын Үндсэн хууль, Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн хуулинд нэр дэвшигчдийн хамрын эзлэхүүн, хүзүүний зузааны талаар үсэг ч байхгүй билээ.

Мөрийн хөтөлбөрөөс ялгаа олох уу? Олдохгүй. Хоёулаа сайн, гоё гоё юм амалсан байж таарна. Боодолтой мөнгөнүүдийг хүртэл хавчуулчихсан байгаа. Өвөр Монголын радиогоор бороо орж ч магадгүй, орохгүй ч байж магадгүй, шүхрээ авсан ч яахав, аваагүй ч яахав гэдэг шиг дэлхийн эдийн засгийн хямрал саарч баривал амьдрал сайжирна, үгүй бол үгүй. Тэр тусмаа Ерөнхийлөгч хэмээх бэлэг тэмдгээс сүйдтэй хамаарахгүй. Лав энэ удаад хоёр мөрийн хөтөлбөрийг харьцуулах байтугай ядахдаа талд нь ортол уншаад сонголтоо хийх тэнэг хүн Монголд байхгүй. Тэгвэл сонгуулийн сурталчилгааны үеэр онгоцондоо бороо хур дүүрэн ачаад ийш тийш  нисэлдэн очиж юу юу ярьсныг харьцуулах уу? Эрхбиш насаараа индэр эзэлсэн хүмүүс болохоор “Би Ерөнхийлөгч болбол…” гэсэн сэдвээр яаж донгодохоо мэдэлгүй яахав. Хоёулаа ялгаагүй сайн чадах ганц зүйл.

Энэ мэтээр ирээдүй (мөрийн хөтөлбөр) ба одоо (нэр дэвшигчидтэй хийх уулзалт, ярилцлага)-г хасчихлаар өнгөрсөн цаг үлдэж байгаа юм. Манайхан үүнийг нэр дэвшигчдийн сайн үйлыг тоочих явдал гэж ойлгодог. Үгүй. Зөвхөн сайн юм хийнэ, сайн ажиллана гэж төрийн толгойд гарч ирсэн юм байгаа биз дээ.

Хассаар байтал хамгийн сүүлд тэдний нүгэл үлдэнэ. Баян хоосны хэт ялгаа, ичгүүр сонжуургүй авлигачид, Бороо гоулд-ын тогтвортой байдлын гэрээ, ХЗХ-ны луйвар, Улаанбаатар хотын төлөвлөлт, газрын наймаа, Туул голын сүйрэл, дархан цаазат Зайсан толгой цаадах хууль бус барилгууд , Хадгаламж банкны 14 тэрбум, гаалийн Баатарын хэрэг, 2008 оны УИХ-ын сонгуулийн будлиан, 7-р сарын 1-ны хэрэг явдалд тэд ямар хамаатай, юу хийсэн ба хийгээгүйг бүх нийтээрээ хэлэлцэхийг сонгуулийн кампани гэх ёстой болов уу? Өнгөрсөн жилүүдэд нэг нь УИХ-ын гишүүнээс эхлээд Ерөнхийлөгч, нөгөө нь бас УИХ-ын гишүүнээс эхлээд Ерөнхий сайдыг хүртэл хийчихээд “мэдээгүйш дээ” гэх үү? Бас хөрөнгө чинээгээ яаж хураасан, хэрхэн баяжсан, юу эзэмшдэг, хаана амьдардагаа сонгогчид руугаа эгцэлж хараад хэлмээр юм даа. Яахав, арай бага нүгэлтэйг нь иргэд сонгоно биз…

Чухам нүгэл нь дэлгэгдэхээс хоёр нэр дэвшигч үхтлээ айж эхний өдрөөс л сайн мэдээний аян, хөхрөлдсөн сонгууль, гүтгэлэггүй сурталчилгаа зарлаж, өөрсдийгөө л магтаад байя, бие биедээ саад хийхгүй шүү, за юу гэсэн хайрын захиа шидэлцэнэ бус уу?

Нэгэнт “гүтгэлэг” байхгүй болохлоор хамар ба хүзүүний асуудлыг “соёлтой” хэлэлцэх л үлдэж байгаа юм. Хувилбарууд гэвэл монгол дээл ба костюм, өндөр ба нам, халх ба захчин …

Өөр ялгах юм даанч алга.

Эхэллээ!!!

Өнөө өглөө  TV9 телевиз Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн сонгуульд нэр дэвшигчдын намтрыг зураг хөрөгтэйгээр дэлгэцэн дээр гаргаад тод сайхан уншиж өглөө.  Хоёр намтрын нэг нэг мөр шууд нүдэнд тусах нь тэр.

Н.Энхбаяр: Яс үндэс – халх

Ц.Элбэгдорж: Яс үндэс – захчин

Эхэллээ дээ!

Ерөнхийлөгчийн бие халаалт

Өнөөдөр Ерөнхийлөгч Н.Энхбаяр дөрвөн жилийн өмнө түдгэлзсэн намдаа эргэн ирж Ким Чен Ир хүртэл атаархмаар бүхэл 100 хувийн саналаар Ерөнхийлөгчид нэр дэвшлээ.

СЕХ-нд бүртгүүлсний дараа сонгуулийн сурталчилгаа албан ёсоор эхлэнэ, гэхдээ Ерөнхийлөгч хүн яаж зүгээр байхав…

3-р сарын 25-ны 21.15 минутаас “Монгол улсын Ерөнхийлөгч Н.Энхбаяр; Улс төрийн бодлого, үйл ажиллагаа” нэртэй шинэ нэвтрүүлэг МҮОНТ-ээр нээлтээ хийв. Маргааш нь Эдийн засгийн бодлого, үйл ажиллагаа, нөгөөдөр нь нийгмийн бодлого, цаашаагаа гадаад бодлого, цэргийн бодлого гэх мэтээр цуварсан 15 минутийн нэвтрүүлгүүд байлаа. Нормт хугацаагаа дуусгаж буй Ерөнхийлөгч ажлаа тайлагнасан энэхүү цувралыг маргаашнаас TV9 телевиз МҮОНТ-ийг хүндэтгэх мэт нэг дугаараар хоцорч, гарах цагийг нь давхардуулахгүйгээр цацлаа. Одоо буухиаг нь UBS үргэлжлүүлж байна…. Энэ гурван телевиз үнэхээр синхрон ажиллах юм аа.

Ингээд Н.Энхбаяр гэдэг хүн өнгөрсөн дөрвөн жилд Монгол орныг нуруун дээр авч явсныг мэдэж аваагүй хүн Монголд үлдсэнгүй. Харин билэг тэмдгийн Ерөнхийлөгч байж одон зүүх юмуу уул тахих бодлого, үйл ажиллагаагаа тайлагнах болов уу гэтэл тэгсэнгүй.

Дээрх цувралыг хэн бүтээснийг мэдье гэхэд төгсгөлд нь “2009” гэсэн дөрвөн тоо л байна. МҮОНТ-ээр гардаг Ерөнхийлөгчийн “Сүлд” нэвтрүүлэгтэй төстэй юм чинь олон нийтийн телевизийн бүтээл болох нь илт. Бас хажуугаар нь “Гэрэлтэй цонх” хөтөлбөрийн хэдэн дугаарыг бүхэлд нь Монгол Улсын ерөнхийлөгчийн ивээл дорх “Монгол тэмүүлэл” аянд зориулж амжив.

3-р сарын 30-нд Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Н.Энхбаяртай “Нүүр тулсан ярилцлага” нэвтрүүлгийн үеэр сэтгүүлч Ц.Мөнхтөр ээлжит асуултынхаа оршил болгож “Танай зөвлөх надад “Их Монгол Улс” гэдэг ном үзүүллээ. Энэ бол Монгол Улсын тусгаар тогтнолыг хүлээн зөвшөөрүүлсэн ном байна” гэв. Агуу ном! Хөтлөгч Ерөнхийлөгчид тал зассан, даапаалсан хоёрын алин болохыг би сайн ойлгоогүй, гэхдээ Ерөнхийлөгчийн зөвлөхүүд муусайн сэтгүүлчдэд давхар “зөвлөдөг” бололтой юм.

Энэ мэтээр Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн сурталчилгаа зугуухан эхэллээ. Одоохондоо зөвхөн бие халаалт. Ирэх сар хагасын турш бид энэ байтугай  гоё юм үзэж таарна. Лав уйдахгүй.

Ерөнхийлөгчид зориулсан сайн мэдээ

Сүүлийн үед сайн мэдээ (Библийнх биш шүү!) моодонд орлоо. Эхлээд “Зууны мэдээ” сонин санаачлага гаргасныг TV9 телевиз дэмжиж “Сайн мэдээны аян” зохион байгуулах болсноо зарлав. Үүнийг харсан UBS гэнэт хөөрч “Гэгээлэг мэдээ”-ний аян гэж нэрлээд нэгдэн оржээ. МҮОНТ хүртэл хөдөөнөөс ирсэн “гэгээлэг мэдээ” гэхчлэн ярьж эхэллээ.Юу болов оо? Юу ч болоогүй. Зүгээр л нэг эзний “Зууны мэдээ” сонин, TV9 телевиз хоёр Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн ээлжит PR-ийг эхлүүлж байгаа хэрэг. Тэгэхлээр Монгол Улсын ерөнхийлөгчөөр Намбар овогтой Энхбаяр гэдэг хүн нэр дэвшиж сонгогдоход тус болох, эсвэл саад болохгүй мэдээг сайн мэдээ гэнэ. Уг нь TV9 сүүлийн жилүүдэд ихэд шударга аашилж мэдээллийн хөтөлбөрөө муу мэдээгээр пиг дүүргэж байсан бол тэр бүхний хариуцлагыг хүлээх ёстой хүн, бас хариуцлагыг хүлээх ёстой МАХН-аас нэр дэвших болмогц засрахаар шийджээ. 

Тэрнээс биш Монголд сайн мэдээ цөөрч, муу мэдээ ихэдсэн гэж үү? Үгүй.

Манай сонинуудын хуудасны талбай, телевизийн нэвтрүүлгийн (МҮОНТ-ийнхээс бусад) цагийн тэн хагасаас илүү нь реклам, сурталчилгаа, захиалгат нэвтрүүлэг байдаг. (Судалгааны байгууллагууд элдэв “Бизнес мэдээ”, төлбөртэй, захиалгат, нэр хаяггүй нэвтрүүлгүүдийг хасаад бага тоо гаргадаг) Хэрвээ нэвтрүүлгийн оргил цагийг аваад үзвэл 60-70 хувиас буухгүй.

Реклам сурталчилгаа бол тэр чигээрээ сайн мэдээ. Товчхондоо, дэлхийн шилдэг брэндийг зөвхөн танд зориулж авчраад үйлдвэрийнх нь үнээр өгнө, дэлгүүрээс гарахад тань бэлэг өгнө, бас сугалаанд оролцуулж машин хожуулаад суулгаад явуулна, та дэндүү азтай юмаа гэдэг. Баярлаж хөөрөхөөс өөр яахав.

Үлдсэн цагийн ихэнх нь дуу хөгжим, караоке, шоу, наргиан, сумо. Бас энэ солонгос киноны 28,29, тэр солонгос киноны 129,130 дахь анги… Муухай мэдээ агуулж болзошгүй мэдээллийн хөтөлбөр, нийгэм-улс төрийн хөтөлбөр ярилцлага тэр чигээрээ Ерөнхийлөгч, Ерөнхий сайд, УИХ-ын гишүүд, сайд дарга нарыг дагасан хурал цуглаан, айлчлал, илтгэл, яриа тайлбар… Тэд бидний төлөө чөмгөө дундартал зүтгэх шиг сайн мэдээ байх уу?  

Ингээд бодохлоор “муу” мэдээ 5-10 хувиас хэтрэхгүй. Энэ янзаараа бол удалгүй “Муу мэдээний аян” зарлахад хүрч мэднэ.