“Шилдэг улс төрч” хэмээх дон

Засгийн газрын хэвлэлийн албанаас тараасан “Ерөнхий сайд болон түүний “цэргүүдийг” шилдгээр тодруулжээ” гэсэн уран сайхан гарчигтай хэвлэлийн мэдээ “Монгол Улсын Ерөнхий сайд С.Батболдыг 2010 оны шилдэг улстөрч хэмээн тодруулжээ” гэж эхлээд “Монголын Сайтын холбоо, “Өөрсдийнхөө төлөө өөрсдөө” төрийн бус байгууллага, Хэвлэл мэдээлэл, олон нийттэй харилцах тандалт судалгааны төвөөс шалгаруулсан энэхүү шилдэг 10 улстөрчийн жагсаалтад Монгол Улсын Тэргүүн шадар сайд Н.Алтанхуяг, Шадар сайд М.Энхболд, Сангийн сайд С.Баярцогт нар багтжээ. Хамтарсан Засгийн газрын дөрвөн сайд оны шилдэг улстөрчөөр шалгарсан нь энэ Засгийн газрын хэрэгжүүлж буй бодлого, үйл ажиллагаа олон нийтэд хүрч, иргэдийн амьдралд ойрхон тусч байгаагийн илрэл гэж зохион байгуулагчид үзэж байгаагаа “Шилдэг, шударга 10 улстөрч”-дөд өргөмжлөл гардуулахдаа хэллээ” гэсэн байна.

Ямар учиртай судалгаа болохыг сонирхож бяцхан хайлт хийгээд зарим сонин хачин зүйлийг анзаарав. 

Нэгдүгээрт, Ерөнхий сайд C.Батболд зөвхөн хоёрдугаарт орсон юм байна. Харин Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж тэргүүлжээ.  Засгийн газрын мэдээнд энэ тухай огт байхгүй. Бүрэн жагсаалт энэ байна:

1. Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж
2. Ерөнхий сайд, МАН-ын дарга С.Батболд
3. УИХ-ын гишүүн, Ерөнхий сайд асан С. Баяр
4. УИХ, ЗГ-ын гишүүн, Тэргүүн шадар сайд, АН-ын дарга Н.Алтанхуяг
5. УИХ, ЗГ-ын гишүүн, Сангийн сайд С. Баярцогт
6. УИХ, ЗГ-ын гишүүн, Шадар сайд М.Энхболд
7. МАН-ын Ерөнхий нарийн бичгийн дарга У.Хүрэлсүх
8. УИХ-ын гишүүн, УИХ дах АН-ын бүлгийн дарга Ч. Сайханбилэг
9. УИХ-ын гишүүн, З.Энхболд
10. УИХ-ын гишүүн Д.Оюунхорол, УИХ-ын гишүүн Лу. Гантөмөр

Хоёрдугаарт, зүгээр нэг шилдэг биш, харин “Шилдэг, шударга улс төрч-2011” гэсэн шагнал юм.  Харин Засгийн газрын хэвлэлийн алба “шударга” үгнээс ичингүйрч эхэндээ шууд хасч сүүлдээ хальт дурьдсан нь зугаатай. Дэргэд нь байдаг хүмүүс илүү сайн мэддэг биз ээ. 

Гуравдугаарт, “Ард түмэн, сонгогч олны холч ухаан, үнэнийг олж, учрыг тунгаадгийг мэдэрсэн 60 мянга гаруй иргэд дотоод, гадаадаас энэ удаагийн онлайн сайтуудын судалгаанд идэвхтэй оролцсон” гэхчлэн танилцуулсан судалгааг зохион байгуулсан Монголын Сайтын холбоо, “Өөрсдийнхөө төлөө өөрсдөө” төрийн бус байгууллага, Хэвлэл мэдээлэл, олон нийттэй харилцах тандалт судалгааны төвийн хаяг, танилцуулга олдсонгүй. Нууц байгууллагууд бололтой. Тэр судалгааны материалыг үзэхсэн.    

Дөрөвдүгээрт, шагнал гардуулж байгаа хүмүүсийн дунд ноднин Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн үеэр Н.Энхбаярын сурталчилгааг TV9 телевизээр явуулж хөглөсөн Цогтгэрэл байхаа, тэр залуу харагдана.

Сонгууль ч дөхлөө. Хэдэн залуу худлаа нээрээ юм зохиож томчуудтай гар барьж тодрохыг хүссэн биз. Тэглээ гээд манай төрийн өндөр албан тушаалтнууд тэдний зоргоор, судлахгүйгээр, илт бялдууч өргөмжлөлөөс огт сэжиглэхгүйгээр Төрийн ордонд ярайтал номхон зогсчихсон, хүндэтгэлтэйгээр угтан авч хамтдаа хөөрцөглөх юм даа. 

100000

“25-р суваг” телевизийн “10000” нэвтрүүлгийн 2010 оны сүүлчийн дугаар. Шинэ жилийн баяр дөхсөн тул ивээн тэтгэгч компаниас 10 биш 100 мянган төгрөгийг хэдэн бялуутай хамт өгүүлснийг хэнд өгөхөө хайсан хөтлөгч залуу хар хүйтэнд “Драгон” төвийн гадна ширээгээ засан төвхнөжээ. Хүмүүс ээлжилсээр хамгийн сүүлд дээлтэй, толгойгоо алчуураар битүү боож таяг тулсан эмээ ирж суулаа. Нэрээ Янжин гэв. 83 настай,  саруул ухаантай хөгшин байна. Үр ач нараа тойруулж пүнхийсэн дулаан гэртээ жаргаж суух буянтай нас. Гэтэл …

Гурван хүүхэдтэй байсан ч гурвуулаа нас барсан, хөгшин нь бас өөд болсон, одоо 10 гаран насны ганц ачтайгаа “ханын материалаас хойшоо” айлын хашаанд амьдардаг ажээ. “Улс надад тэтгэвэр өгдөг болохоороо харж л байгаа… надад түлээ түлшний мөнгө өгсөн, одоо түлээ барагдаж байна даа” гэв. 

–          10 мянган төгрөг хэр их мөнгө вэ?

–          Ач бид хоёр гамнаад тав хоног хэрэглэнэ. Түлээ түлшээ авна, идэж уух юм аа авна…

–          Эмээ, та амьдралаа яаж болгоод байна вэ?

–          Олон нутгийн зөв санасан хүн 1000 цаас ч аваад өгөх юм, 500 цаас ч аваад өгөх юм, өөрийнхөө тэтгэврийг авах юм, тэтгэврээ аваад хүүхдийнхээ сургуулийн юмыг бараг одооноос бэлдээд … олон түмнээр голцуу л болж байна…

–          Та энд юу хийж яваа юм бэ?

–          Би энд мөнгө хайгаад явж байна.

–          Эмээ, та шинэ оны юм бэлдэж амжив уу?

–          Байхгүй ээ. Ямар сайндаа хүн амьтантай уулзаад мөнгө төгрөг олдвол муу хүүдээ ганц ундаа ч гэсэн авч өгөх юм уу даа гэсэн шиг бодоод явж байгаа…   

Ийм ярианы дараа хөтлөгч залуу тэр 100 мянган төгрөгийг, бялууг Янжин эмээд өгөхгүй байж чадах уу? Мэдээж чадахгүй. Бүр гэрт нь хүргэж өгөхгүй байж ч чадаагүй. Эмээ үүдний пиндээ орж хүзүүнээсээ зүүсэн түлхүүрээ удтал оролдон байж тэс хүйтэн гэртээ ороод түлээгээ уудлан гал ноцоохоор тонголзож “энэ мөнгөөрөө шинэ жилээ, дараа нь монголынхоо шинийг угтана аа” гэсээр хоцров.

Ач хүү нь гэртээ байсангүй. Тэр жаал удахгүй хичээлээсээ ирнэ, тэгээд хичнээн их баярлах бол!

Өнөөдөр бүх сувгийг эзэгнэсэн энэ их найр наадам, жаргал цэнгэлээс илүү сэтгэл хөдөлгөсөн нэвтрүүлэг байлаа.

“Сэтгэгдэл бичихийг хориглоно”

“Харилцаа холбооны сүлжээгээр вэб сайтын үйлчилгээг эрхлэхэд баримтлах түр журам”-ыг Харилцаа холбооны зохицуулах хороо 12-р сарын 1-нд баталжээ. Харин үүнийгээ хоёр долоо хоногийн дараа (!) хэлэлцүүлэх үеэр болон дараа нь сайт эрхлэгчдийн зүгээс гарсан хамгийн том шүүмжлэл бол хэрэглэгчийн vvсгэсэн контент буюу сэтгэгдлийг хянах шаардлага байсан юм.  

Тодруулбал, вэб сайтад нь хэрэглэгч контент оруулах боломжтой, хэрэглэгч сэтгэгдэл vлдээх хэсэгтэй бол (нэг өдрийн хандалтын тоо дунджаар гурван мянгаас их) вэб сайтын vйлчилгээ эрхлэгч нь дараах зvйлсийг vйл ажиллагаандаа заавал нэвтрvvлнэ. Vvнд: А. Хэрэглэгч тухайн вэб сайтын vйлчилгээнд гишvvнээр нэвтэрч орж байж контент (сэтгэгдэл) оруулах боломжтой байх… гэхчлэн заажээ.

Цааш юу болох нь ойлгомжтой. Заавал бүртгүүлж байж сэтгэгдэл үлдээх нь дэндүү хатуу… Иймээс сайтууд ширүүн эсэргүүцсэн болоод ч тэр үү өнөөдөр сэтгэгдлүүд хуучнаараа гарч харагдана. 

Гэхдээ яаж, ямар аргаар гэдэг дээр маргахаас биш сэтгэгдлийг хянах нь гарцаагүй бололтой. Яагаад гэвэл манай сайтууд өөрсдөө Харилцаа холбооны зохицуулах хороотой хороогүйгээр сэтгэгдлийг тун овсгоотой “зохицуулж” сэмээрхэн устгахаас эхлээд шууд хорьчихдог юм байна. Жишээ татья. 

Монголын хамгийн “хүртээмжтэй” www.gogo.mnсайт “Уучлаарай” хэмээн хүлцэл өчиж байгаад үүнийг хийдэг. ↓ 

Хүч тэнцвэргүй …

2010 оны зун Work and Travel USA хөтөлбөрөөр монголын 1300-аад оюутан ямар ч байсан Америк явсан боловч урьдчилан тохирсон ажил нь худлаа байснаас болж хэдэн сарыг Work ч биш Travel ч биш өнгөрүүлсэн юм. Үүнийг Америкт суугаа монголчууд мэдэж нэвтрүүлэг бэлтгэсэн нь Интернэтэд тавигдаж бас монголын зарим сувгаар гарснаар тэднийг зуучилсан компаниуд хэрхэн хулхидсан нь ил болсон. Хохирсон оюутнууд намар эх орондоо ирээд уучлал, хариуцлага нэхсэн ч тэгэсхийгээд замхрав. Их дээд сургуулийн удирдлага, оюутны холбоод таг дуугүй өнгөрсөн.  

Дөрөвдэх засаглал яав? Ганц нэг сонин, телевиз эхэндээ “сонирхоод” дуугарсан ч удалгүй нэг талд оржээ. Бусад оронд зуучлагч компаниуд нэг оюутнаас ганц, хоёр зуун доллар авдаг бол манайд 1000-аас дээш доллар хурааж цулайсан компаниуд телевиз, сонинуудыг захиалгат нэвтрүүлэг, ярилцлага, нэр хаяггүй нийтлэлээр шууд л худалдаад авсан.

Work and Travel бол АНУ-ын олон улсын хөтөлбөр бөгөөд манай зуучлагч компаниуд оюутны материалыг бүрдүүлж явуулаад ажлын байрны баталгаатай санал ирмэгц визэнд оруулдаг. Гэтэл оюутан бүрээс унагах 1000 долларт шунаад хагас дутуу, хүчингүй ажлын саналаар оюутнуудыг, бас АНУ-ын ЭСЯ-ыг мэхэлсэн байдаг. Ингээд Америкт очоод ажлын байргүйгээ мэдсэн оюутнууд Атланта нэртэй хот руу “тэрэг түрэх”-ээр хэдэн зуугаараа цувсаныг бид харсан. 

Одоо 2011 оны Work and Travel USA хөтөлбөрийн бүртгэл эхэлжээ. “Open World үзүүлж байна” нэвтрүүлгээр өнгөрсөн зун Америкт очоод ажил олсон оюутнуудын яриаг дахин дахин гаргасаар. Бас Prince World нэртэй компанийн захирал өглөөний хөтөлбөрөөр орж алтан гургалдай шиг донгодов. Ноднин зуны явдалд санаа зовсон шинж өчүүхэн төдий ч алга. Ичиж зовохоо мартсан компаниуд зуучлалын хөлсөө бүр нэмсэн сурагтай.

Хэд хоногийн өмнө МУИС-ын хичээлийн байрны үүдэнд ийм нэгэн сэрэмжлүүлэг наасан байлаа. Ядруухан, бүр арга ядсан шинжтэй, утас, хаяг ч алга.

Тэгвэл зуучлагч компаниуд ямар том хүчээр довтолж байгааг дор үзнэ үү. Лав МУИС-ын оюутнуудад зугатах газар алга. Энэ бол зөвхөн гудамжинд ил харагдсан нь шүү! 

Shuud.tv

Өнгөрсөн намаржин төрийн томчуудыг ажилдаа ирэхэд тосч, харихад үдсэн эдгээр сурталчилгааны самбарууд тэднийг хайр найргүй балбаад өгөх телевиз мэндэлснийг ноцтой анхааруулсан билээ. Харин  Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж,  УИХ-ын дарга Д.Дэмбэрэлээс эхлэн хариулт нэхэхдээ Ерөнхий сайд С.Батболдыг алгасч шууд доошилсон нь сонин. Дор үзээрэй.

Нэг мэдэхэд “Сансар” кабелийн телевизийн сувгуудын тэртээ араар нээлтээ хийчихсэн байв. Анх shuud.mn сайт нээж  дараа нь хотын төвийн хашаа, ханануудаар Signal, Shuud.mn гэсэн бичээс үлдээж олонд танил болсныхоо дараа сая телевизийн нэвтрүүлгээ эхэлжээ.  

Харин одоо шуудхан хэлэхэд сайд, дарга нар айж сүрдэхээр юм үзэгдэхгүй юм. “Ийгл”-ээс баахан сурвалжлагч охидуудыг авчирсных уу, дэлгэц засал, үзэгчдийг утасдуулах цаг … гээд тун төстэй. Замын хяналтын камерийн бичлэгээр  түгжрэлийг анхааруулдаг нь сонин санагдсан, гэхдээ замд яваа жолооч нар “Сансар” кабелийг машиндаа нэг их үздэггүй байх.

Ингээд “Шууд групп” одоохондоо үе үе часхийдэг shuud.mn сайт,  хэтэрсэн пиар,  бас “даруухан” ТВ сувагтай болжээ. Би анх Шууд телевиз гэсэн хоёр үгийг сонсоход www.shuud.tv гэж толгойд шууд буусан шүү. Сая шалгаж үзэхэд энэ домэйн нэрийг хэн ч аваагүй байв.   

Та одоо тэр самбаруудыг зөвхөн эндээс шууд үзэх боломжтой.

Арилжааны телевизийн нэг төрөл



Батлагдаад хоёр долоо хонож байгаа Монгол Улсын нэгдсэн төсвийг бүгд шүүмжилж байна. Зөвхөн сонгуулийн амлалтаа биелүүлж харагдахын тулд 800 тэрбум төгрөгийг шүд зуун тараахад хүрснээ УИХ-ын гишүүд өөрсдөө хүлээн зөвшөөрлөө. Үүнд эдийн засгийн утга учир тун бага бөгөөд 2012 онд хоёр нам хосоороо дахин сонгогдохын тулд үйлдсэн хэрэг юм. Үнэхээр ард түмнээ хайрлаж барьсан бол сард 21 мянгыг хялайлгах бус, хэдэн зуун мянгын цалинтай ажилд оруулж өгөхсөн. Дээрх 800 тэрбумаас 500 тэрбум нь төсөвт огт байхгүй бөгөөд ирэх онд Тавантолгойн талыг гаднын компанид Оюутолгой шиг өгөөд урьдчилгаа мөнгө авч гүйцээх учиртай. Одоо гаднын тэр компани манай Засгийн газрын аргагүй байдлаар хэрхэн тоглож ямар болзол тулгахаа тооцоолж хөх инээд нь хүрч байгаа…

Төсөв хэлэлцэх үеэр болон батлагдсаны дараа өдөр тутмын сонинууд тун сайн бичсэн шүү. Зарим гарчгийг түүвэл: “21 мянган төгрөг бодит орлого болж чадах уу?”, “805 тэрбум төгрөг Эрээнийг л хөгжүүлнэ”, “Төсөв дампуурлаа”, “Монгол Улсын 2011 оны “маш муу” төсөв”, “21 мянгын “шийтгэл”, “Төсвийн алдагдал – Таны алдагдал”, “Бантан төсвийн балаг нь бага тусаасай”, “Хараал идсэн төсөв”, “Ирэх оны төсөв инфляцийг огцом хөөрөгдөхөөр байна”… Олон сонины үг ортой  шүү.

Өнөөдөр ч гэсэн сонинууд “Ерөнхийлөгч өө, хориг тавихаас бүү ай!” хэмээн уриалж байна. Гэхдээ 2009 оны сонгуулиар 1 сая + 1,5 сая = 2,5 сая төгрөгийг өөрөө амалсан Элбэгдорж яав л гэж. Сайндаа л хэдэн гоё өгүүлбэр хэлж зальдаад өнгөрнө… 

Яагаад ийм төсөв батлагдчихав аа? Ард түмэн юугаа харж байв?  Ард түмэн сонин биш, зурагт руугаа харж байсан боловч  телевизүүд ганц удаа ч яриа хэлэлцүүлэг, маргаан мэтгэлцээн, ядахдаа түүнтэй төстэй юм өрнүүлсэнгүй өнгөрлөө.

Нэгэн гишүүний оношилсноор “эзнийхээ үгээр хөдөлдөг” (дор гарна) арилжааны телевизүүд дүүрч. Тэгвэл олон нийтийн буюу томоор яривал ард түмний телевиз яав?

Олон нийтийн үүргээ 3,7 тэрбум + 522 сая төгрөгөөр арилжчихжээ. Арилжааны телевизийн бас нэг хувилбар!

11-р сарын 17-нд УИХ-ын  Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны хуралдаанаар хэлэлцэх асуудлын төлөвлөгөөнд байгаагүй төсвийн асуудлыг гэнэт оруулжээ. Монголд төсвөө батлуулдаг  олон байгууллага бий, тэд бүгд л төсвөө чамладаг, нэлээд нь төсвөө тануулсан, иймээс бүгд нэмүүлэхийг хүсдэг ч зөвхөн  МҮОНРТ-ийн удирдлагуудыг урьж нялуурч өгсөн байх юм.

Олон нийтийн телевизийн суваг дамжуулах 600 сая төгрөгийн зардлыг хаслаа гэж Сангийн сайд С.Баярцогтыг шүүмжлэхээс эхэлжээ.
 
Э.Бат-Үүл: –Монголын үндэсний радио, телевизийн төсвийн зардал хасагдаад ороод иржээ. Хэрэв төслийг энэ чигээр нь баталбал энэ байгууллага санхүүгээ улсын төсвөөс өөр эх үүсвэрээс бүрдүүлэх чиглэл рүү явж таарна. Зар сурталчилгаанаас ашиг олж болохгүй гэж хуулиар хорьчихоод төсвийг нь танаад байж болохгүй. Монголын үндэсний радио, телевиз бол улсын төсвөөр санхүүжиж байгаа цорын ганц мэдээллийн байгууллага. Энэ байгууллагыг хууль бус аргаар санхүүждэг гэж саяхан баахан дайрсан. Яагаад ч юм, тэрхүү дайралт нь улсын төсөв хэлэлцэж эхлэхийн өмнө болсон. Олон улсын жишгээс харахад олон нийтийн статустай мэдээллийн байгууллагаа улсын төсвийн тодорхой тогтсон хувиар санхүүжүүлдэг. Одоо МҮОНРТ-ийн суваг дамжуулахад шаардлагатай хөрөнгийн эх үүсвэрийг хаанаас олох вэ?

С.Баярцогт: -МҮОНРТ-ийн төсвийг танасан гэж ойлгож болохгүй. Энэ байгууллагад өгч байгаа төсвийн дэмжлэг нь 3.7 тэрбум төгрөг. Энэ нь өмнөх оныхоос хэмжээ нь буураагүй гэсэн үг. Харин суваг дамжуулах зардлыг хоёр жилийн өмнө телевиз дээрээ суугаад явж байсан юм. Дараа нь Радио, телевизийн сүлжээ компани дээр дамжуулах зардлыг нь суулгаад явъя гэтэл маргаан гарсан учраас Сангийн сайдын багц дээр суулгаж өгсөн.

Танаагүй юм байна. Гэвч тайлбарыг Э.Бат-Үүл гишүүн чихнийхээ хажуугаар өнгөрүүлж дараачийн аргаа хэрэглэв: МҮОНТ-ийн төсвийг танавал хэсэг бүлэг хүнд үйлчлэх зам руу явна.  Энэ байгууллага чинь хаа очиж төрийн мэдээллийг элдэв хачир, хэн нэгэн эзний оролцоогүйгээр мэдээлж байгаа. Хувийн телевизүүд бол эзний үгээр л хөдөлдөг. Эзэнд нь хэн нэгэн улстөрч таалагдахгүй бол аль болох харлуулах гэж л зүтгэдэг нь нууц биш.

Хувийн телевизээр айлгасан байна. Хувийн өмчийг автоматаар ад үздэг коммунист сэтгэлгээ мөнөөс мөн. Гишүүн, сайд, дарга л бол таалж байдаг олон нийтийн телевизийг цаадуул нь үнэхээр таалах юм даа.

Дараа нь Р.Раш гишүүний ээлж ирэв: МҮОНРТ-ийг харж үзэх л ёстой. Шаардлагатай төсвийг нь батлаад өгөхөд буруудах юм юу байх вэ гээд хагас тэрбум төгрөгийг нэмж төсөвлөх санал гаргаж тэр нь шууд батлагдав. 

Сангийн сайд нь МҮОНРТ-ийн төсвийг танаагүй гэж нотолсон ч хоёр намын гишүүд дуу дуугаа нийлүүлэн хавсайдаж, чухам юунд яаж зарцуулахыг нь огт сонирхохгүйгээр 522 сая төгрөгийг нэмж баталлаа.

Бүгд л өөртөө ашиг харна. Хуралдааныг ингэж “сайн” зохион байгуулж өгсөн УИХ-ын тамгын газрын дарга Ц.Шаравдоржийн эрхлэх ээлж ирлээ. “УИХ-ын гишүүн ч гэсэн хүн шүү дээ” гэсэн бамбай барьж УИХ-ын гишүүд ба тамгын газрын болон МАХН ба АН-ын бүлгийн ажилтнуудын орон сууцны нөхцлийг сайжруулахад зарцуулах 378 сая төгрөгийг шууд батлуулж авлаа. Муу орон сууцтай, эсхүл гэрт амьдардаг хүмүүс тэрбум тэрбумыг зарцуулж УИХ-д сонгогддог … сонин л юм байна. Тэгсэн атлаа зөвхөн МҮОНРТ ба УИХ-ын тамгын газар хоёрт зориулсан “тусгай” хуралдааныхаа өнгийг засахын тулд хамт оруулан хэлэлцэж харагдуулсан Онцгой байдлын албаны тоног төхөөрөмжийг шинэчлэх төсвийг унагаж орхив. 

Ингээд хуралдаан дуусч “эзнийхээ үгээр хөдөлдөг” нэгэн арилжааны телевизийн мэдээлснээр МҮОНРТ-ийн захирал С.Наранбаатар “Ланд-200”-гаа унаад явж оджээ.

Дараачийн өдрүүдэд төсвийн хэлэлцүүлэг шийдвэрлэх шатандаа орж  УИХ-ын байнгын хороодын хуралдаан, нэгдсэн хуралдаанаар 2,3,4-р хэлэлцүүлгүүд явагдсан ч олон нийтийн телевиз “хэн нэгэн эзнийг” биш, зөвхөн эрхэм гишүүдийг оролцуулан “элдэв хачиргүйгээр” сурталчилсаар дуусгасан билээ.