Ер нь хязгаарлаад яах юм?…

Өчигдөр УИХ-ын чуулганы хуралдаанаар Зар сурталчилгааны тухай болон Архидан согтуурахтай тэмцэх тухай хуульд өөрчлөлт оруулж 18 хувиас бага градустай дарс, шар айргийг телевизээр оройн 22 цагаас өглөөний 06 цаг хүртэл, харин өдөр тутмын сонинд долоо хоногт нэг нүүрний 50 хувиас хэтрүүлэхгүйгээр, харин вэб сайтаар зоргоороо сурталчлахыг зөвшөөрсөн тухай мэдээлэв.

Ийнхүү эрхэм гишүүд маань шар айраг, дарс уусан хүмүүс шууд гэртээ харьж унтдаг, харин 40 градусын архи уувал тас үсрэнэ, тэгээд архичин болно гэдгээ мэддэггүй тэнэг сонгогчдоо ухуулж сэнхрүүлэх шаардлагатай талаар эхний хундагнийх шиг сайхан үгсийг хаваржин урсгаж байгаад Монгол орны өмнө “асар тулгамдсан” уг асуудлыг эдийн засгийн хямрал, банкны дампуурал, Оютолгойн гэрээнээс өмнө хичээнгүйлэн шийдэж өглөө.

Анх хязгаартай сурталчлах хуулийн төсөл оруулж ирснээ яг хэлэлцэх болохоороо “Ер нь хязгаарлаад яах юм?” хэмээн дуугарч эхэлсэн. Хамгийн сүүлчийн хэлэлцүүлэг дээр Лу.Гантөмөр гишүүн “Сонинуудыг хагас нүүрээр хязгаарласан нь тэднийг хохироож байна” гэж гомдоллоход байнгын хорооны дарга Жакей “Асуудал цаашдаа нээлттэй“ гэж дэмжиж харагдсан. Захиалга өгсөн архины компанийн захирлууд ба хэвлэл мэдээллийн эзэд ч “энэ бол зөвхөн эхлэл” гэдгийг мэдэж байгаа. Зарим нь бүр тэгэж ярьж суусан.

Архи, тамхины сурталчилгаа бол бусад оронд халуун маргаан дэгдээж байж зөвшилцдөг асуудал. Харин манай УИХ ямар ч нотолгоо, тооцоо судалгаа үзүүлэхгүй, хуулийн төслийг олон нийтэд танилцуулж санал бодлыг сонсохгүй байсаар шийдлээ.

Хэвлэл мэдээлэл таг дуугүй байв. Эргэлзсэн ганц үг ч хэлэгдсэнгүй.  Юу бичиж нийтлэхийг уншигч, үзэгч, сонсогчдын өмнөөс сэтгүүлчид биш зөвхөн эзэд, реклам захиалагчид шийддэгийн бас нэг нотолгоо.

Монголын Forbes-ийг Pearl гэдэг

 Pearl сэтгүүлийн 4 дэх дугаар худалдаанд гарчээ.

Эхний дугаарууд нь барууны гялгар сэтгүүлүүдийг шууд   дууриаж тансагладаг Citynight ба Uptown хоёрт хараахан хүрээгүй ч үнийн хувьд хямдхан – ердөө 1500 төгрөг хэвээрээ байна.

Харин энэ дугаараас Pearl арай өөр замаар явахаар шийдэж Америкийн санхүү-эдийн засгийн алдартай сэтгүүл – Форбс-ийг дууриахаар шийдсэнээ албан ёсоор зарлаж эрхлэгчийн зурвастаа “Тансаг, цэвэр, ариун, гэгээлэг бат бөх шинжийг агуулсан “Сувд”-тай эрхэм бизнесмен, ажил хэрэгч та бүхнийгээ адилтган нэрийдсэн нь учир утгатай билээ. Дэлхийн элитүүдийн унших дуртай Forbes сэтгүүлийн нийтлэлийн бодлого, донж маяг, өнгө аясыг Монголынхоо нийгэм болон зах зээлд уялдуулан өөрийн гэсэн уншигчдын хүрээг бий болгон дэлхийн зах зээл рүү нэвтрэн гарах нь манай сэтгүүлийн гол зорилго байдаг. Pearl сэтгүүлд “Сувд” шиг үнэ цэнэтэй, нууцлаг эрхмүүдийн тухай мэдээ, мэдээлэл тавигддаг гэдгийг уншигч та бүхэн хэдийнэ анзаарсан байх” хэмээн тайлбар хийжээ. (Зөвхөн Монголд л бизнесменүүдийг сувдтай зүйрлэдэг байх даа)

Ингээд хавтсан дээрээ Mongolian Forbes Magazine гэж бичсэн байлаа.

Саяхан болж өнгөрсөн Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн сонгуулиар Швейцарын банкинд тэрбумын данстай гэх Ерөнхийлөгч Н.Энхбаярын гэргий О.Цолмонгийн талаар Forbes сэтгүүлийн дугаарт гарах байсныг хойшлуулсан тухай сөрөг сурталчилгааны бор төдий биш том хар шувуу нисэхэд Forbes-ийг захиалж уншдаг УИХ-ын гишүүн Ж.Сүхбаатар тодорч, Forbes тийм муухай юм бичдэггүйг нотолж баахан ярьсан билээ.

Тэгвэл Монголын Forbes юу нийтлэв?

Хавтсан дээр харагдаж байгаагаас бусад гарчгыг жагсаавал: Алдарт сүлжээ зочид буудал Chicago Sheraton, Саятнуудын хүлээсэн шинэ Lotus Evora авто хүлэг, Хамгийн том алдартай алмазууд, 1,3 сая ам.долларын цаг, Лондонгийн хөрөнгийн бирж, Хувьцаа гэж юу вэ?, Барьцааны гэрээний тухай, Та удирдагч – зурхай, Шинэ ажилтнаа харцаар нь шинж, Дарга ажилтнуудтайгаа нэг тасалгаанд суух ашигтай юу? Төсөл хэрхэн бичих вэ? Өөртөө итгэлгүй лидер байх уу? Аль эсвэл, Америкийн тамхины зах зээлийн төлөөх дайн, Mont Blanc үзэг, Мөнгөний урсгалыг өөртөө тат, Их өвөг дээдэс Хүннү гүрэн, Зэвсэгт хүчиндээ эрс шинэчлэл хийе, Төрийн албаны хуулийг өөрчлөх шаардлагатай, Kitchen булан: Махтай винегрет гэх мэт жорууд.

Яах аргагүй эдийн засаг, бизнес тал руугээ хэлбийжээ. Америкийн Форбес-т баячуудын баяжсан түүх их гардаг бол энэ дугаарт “Монгол газар”-ын Ц.Мянганбаярын дутуугүй сонин түүх нийтлэгджээ. Зах зээлийн өрсөлдөөний арга ухаан, алдаа оноог харуулсан цуврал нийтлэлийн энэ удаагийнх гаднаас бензин оруулдаг компаниудын тухай байв.

Гэхдээ энэ дугаарын хамгийн том “хадаас” нь Тагнуулын Ерөнхий газрын дарга Р.Болдын өгсөн ярилцлага, түүнд орсон “Тагнуулын байгууллагын хуулиар хүлээсэн үндсэн үүрэг нь гадаадын тусгай алба, түүний төлөөний этгээдийг илрүүлэх явдал. Энэ ажлыг идэвхжүүлж байгаа. Зарим үр дүнг …” гээд цааш үргэлжилж дууссан өгүүлбэр юм.

Би энэ өгүүлбэрийг дуустал иш татаагүй учраас “Pearl сэтгүүлд нийтлэгдсэн мэдээ, мэдээлэл, ялангуяа ТЕГ-ын мэдээлэл болон ярилцлагаас иш татах, зураг, реклам сурталчилгааны материалыг албан ёсны зөвшөөрөлгүйгээр бүрэн болон хэсэгчилсэн хэлбэрээр дахин хэвлэхийг хатуу хориглоно” гэж анхааруулсныг нэг их зөрчөөгүй гэж найдья.

Харин “Сэтгүүлийн нийтлэлийн бодлогыг даган дууриахыг хориглоно” гэсэн дараачийн анхааруулга гайхаш төрүүлэв. Forbes өөрөө нийтлэлийн бодлогоо харамлаагүй байхад шүү!

Нэгэнтээ Uptown сэтгүүл ХЗДХЯ-ны улсын бүртгэлийн 198 тоот, Оюуны өмчийн газрын барааны тэмдгийн онцгой эрхийн 6517 тоот гэрчилгээ, зохиогчийн эрхийн 2871 тоот гэрчилгээ сэлтээ дурдаад  “…албан ёсны зөвшөөрөлгүйгээр бүрэн болон хэсэгчилсэн хэлбэрээр дахин хэвлэхийг хатуу хориглоно. Мөн сэтгүүлийн нийтлэлийн бодлогыг даган дууриахыг хориглоно…” гэсэн байсан.

Ер нь манайд сэтгүүлийн нэр, үсгийн хэлбэр, нүүр булангийн нэр, дизайны загвараас гадна нийтлэлийн бодлогод зохиогчийн эрх олгодог болсон юм уу? Сүүлийн үед чухамдаа барууны сэтгүүлийн нийтлэлийн бодлогыг маш сайн дууриаж чадсан учраас олон сайхан сэтгүүл мэндэлж хөл дээрээ босч байгаа билээ. Бусдын юмыг бусдаас харамлаад дэмий байх аа.

Мэдээ, мэдээлэл дахиад “болов”

МҮОНТ-ын хөтлөгч Ичинхорлоо мэдээгээ “болгосоор” байна. Өнөөдрийн “Цагийн хүрд” мэдээлллийн хөтөлбөрийн төгсгөл рүү дэлхийн зарим хотын цаг агаарын мэдээг зарласныхаа араас “Дараа нь дэлхий дахинд болж байгаа мэдээ мэдээллээс тоймлон хүргэнэ” гэх нь тэр.

Телевизийн том хөтлөгчид хүртэл хааяа алдаа хийж, буруу зөрүү ярьдаг биз. Гэхдээ олон сар, жилээр ингэж хадуурч суухад нь хэлээд өгөх тэр том байшинд ширхэг ч алга уу?

Мэдээ, мэдээлэл “болдог” болжээ

Өчигдөр орой МҮОНТ-ийн “Цагийн хүрд” мэдээллийн хөтөлбөрийн дундуур хөтлөгч Ичинхорлоо:

– “Одоо та бүхэнд дэлхийн томоохон хотуудын цаг агаарыг мэдээлье. Дараа нь дэлхий дахинд болж байгаа мэдээ, мэдээллээс хүргэнэ” гэлээ. Урьд нь бас хэд хэдэн удаа тэгэж ярихыг анзаарч билээ.  

Манай арилжааны бүх телевиз мэдээ, мэдээллийг Монголд юмуу гадаадад “болгодог” болоод удаж байна, гэхдээ монгол хэлээ зөв авч явах үүрэг хүлээсэн, бүр хэл соёл, ёс заншил хариуцсан тусдаа редакци хүртэл байгуулж тансагладаг олон нийтийн телевиз тэднийг дууриаж хөглөхөө болимоор юм.  Тэр хөтлөгчид сайн хэлээд өгөөрэй. 

Нэгэнтээ Ц.Элбэгдорж Ерөнхийлөгч болоогүй байхдаа УИХ-ын чуулганы хуралдаан дээр хэлж С.Баярт амаа алгадуулсан “ядуурлын хямрал” шиг марзан үг хэллэг хаа сайгүй олшроод байна шүү.

“Үнэгүй” vs “Зар мэдээ, сурталчилгаа” ба “Шуурхай зар”

Хэдэн долоо хоногийн өмнөөс нийслэлийн төвийн бараг бүх гудамж замын хоёр хажуугаар  ийм нэгэн сурталчилгааны самбарууд жагссан билээ.

Удалгүй http://www.unegui.mn сайт нээгдэж, харин цаасан дээрх “Үнэгүй” (“Түмний зар сонин”) сонины анхны дугаар 2009 оны 6-р сарын 15-нд хэвлэгдэн гарав. Зарын хэмээх хоёр сонин сүүлийн 10 гаруй жилийн турш эзэгнэж байгаа зах зээл рүү цөмөрч орох гэсэн ээлжит оролдлого энэ болой.

Тэр хоёр сониныг бүгд мэдэх учраас дэлгэрэнгүй танилцуулахгүйгээр зарим нэг баримтыг дурдаад орхиё. Анхных нь “Шуурхай зар”. 1990-ээд оны эхээр мэндэлсэн зах зээлийн анхдагчдын нэг бөгөөд “Зарлан мэдээлэх чөлөөт хэвлэл” тодотгол нь тэр цагаас үлджээ. Эрхлэн гаргагч “Ширэвгэр” компанийн захирал Г.Төмөрбаатарт одоо улс төрд орж Сүхбаатар дүүргийн Засаг даргын суудалд суусан байна. Тус сонин одоогоор вэб сайтгүй.

Хоёрдахь нь “Зар мэдээ, сурталчилгаа”. Онцлог гэвэл зарыг зарын цэгүүдэд биеэр төдийгүй БаянСАТУ1904 лавлах утас, Мобиком, Скайтелийн утсанд мессежээр, бас http://www.zarsonin.mn сайтад гишүүнээр элсүүлж мөнгөөр цэнэглэх данс ашиглан хүлээн авч сониндоо нийтлэхээс гадна хэдэн өдрийн дараа сайтдаа тавьдаг юм байна.

“Шуурхай зар”, “Зар мэдээ сурталчилгаа” хоёр нэлээн төстэй. Хоёулаа 4000 орчим хувь хэвлэгддэг гэсэн тоо бий. Адилхан А3-ын 60-70 нүүрээр долоо хоногийн Мягмар, Баасан гаригт зэрэг хэвлэгддэг. Худалдах үнэ нь нэмэгдсээр одоо яг адил 800 төгрөг болсон. Хоёулаа зарыг төлбөртэй хүлээн авч , сониноо 800 төгрөгөөр зардаг. Тэд ийнхүү Монгол дахь зарын сонины жишгийг тогтоожээ. Тэгвэл “Үнэгүй” тэднийг дууриахдаа долоо хоногт нэг удаа Даваа гариг бүр хэвлэгдэхдээ зарыг утас ба мессежээр үнэгүй хүлээн авснаараа нөгөө хоёрыг давж гарахаар тооцоолжээ.

Юу болохыг харж л байя. Өнгөрсөн жилүүдэд зарын сонин гаргаж зах зээлд тогтох гэсэн оролдлогууд зөндөө байж ялангуяа ажлын зар, орон сууц, автомашин гэх мэтээр төрөлжиж ялгарахыг хичээсэн хөл дээрээ тогтсон нь үгүй. Зөвхөн энэ онд гэхэд “Хамгийн ШУУРХАЙ ЗАР МЭДЭЭ, мэдээлэл” (нэрээрээ төөрөгдүүлж байгаад худалдагдах гэсэн оролдлого бололтой) сонин нэмэгдсэн ч нөгөө хоёрын цаанаас цухуйхгүй л байна. http://www.topzar.mn сайт нь хаалттай.

Бас http://www.zarmedee.mn гэдэг “Үндэсний зарын портал сайт” бий. “Зараа үнэгүй өг, Зараа үнэгүй үз” гэсэн урианаас бүх юм ойлгомжтой. Гэхдээ зөвхөн онлайн учраас жирийн уншигчид бараг мэдэхгүй.

Зарын цаасан сонинууд, тэр дундаа “нөгөө хоёр” байр сууриа тавих хараахан болоогүй…

“Буцаагаад яах юм бэ? Надад өгчих. Би зүүгээд явж байя”

Бууж байсан Ерөнхийлөгч Н.Энхбаяр зарлиг гаргаж баахан хүнд төрийн дээд шагнал, одон медаль түгээснийг яам, тамгийн газрууд гурван өдөр дараалан түгээж байж сая барах шиг болов. Хэвлэл мэдээллийнхнээс TV9 телевизийн захирал Ц.Энхбат, “Зууны шуудан” сонины ерөнхий эрхлэгч Б.Ганболд хоёр гавъяат, бас “Зууны мэдээ” сонины ерөнхий эрхлэгч Д.Болдхуяг, “Улаанбаатар” радиогийн захирал У.Булган, МҮОНРТ-ийн “ММ” агентлагийн захирал Д.Энхтуяа нар одон тэмдэг авчээ. Заримыг нь 2000 оноос хойш МҮОНРТ-ын даргаар тавьж үнэнчээр зүтгүүлсэн, зарим нь одоо өмч хөрөнгийг нь сахиж буй, тэгээд бүгдээрээ саяын сонгуулиар “гэмгүй” сайн зүтгэсэн хүмүүс гэдгийг дурдахаас илүү тайлбар хэрэггүй биз.

Харин яагаад Б.Ганболдоос бусдад нь Ерөнхийлөгч өөрийн биеэр гардуулсангүй вэ? Эзэн хүн хувийн телевизийнхээ Ерөнхий захирал, бас Ерөнхий нягтлангийн (саяын сонгуулиар мөнгө төгрөг яасан ийснийг мэдэж авсан, гомдоож болохгүй чухал хүн!) энгэрт одон, тэмдэг зүүгээд зогсож байна төсөөл дөө! Н.Энхбаяр хүртэл ичнэ биз дээ?  Иймээс өөрт зүтгэсэн тэр нөхдийг Монгол төрийн өмнө үнэхээр гавьяа байгуулсан хүмүүстэй хольж байгаад бөөндчихлөөр сүлэгдээд танигдахаа больчихож байгаа юм (Насандаа ганц олдсон одон тэмдгээ Ерөнхийлөгчийн гараас авч чадаагүй жирийн гавьяатууд л сэтгэл гонсгор үлдсэн байх).  Саяын сонгуулиар Н.Энхбаярын сурталчилгааны гол зэвсэг болсон TV9 телевизийн ерөнхий захирал Ц.Энхбатын гавъяатынх нь тэмдгийг БСШУ-ны сайд гэхэээсээ илүү МАХН-ын сонгуулийн штабын дарга Ё.Отгонбаяр зүүж өгснийг  анзаарсан уу?

Эрх мэдэлтнүүд хэвлэл мэдээллийг өөртөө үйлчлүүлдэг байсан бол одоо өмчилдөг болжээ. Харин шагналыг нь төрөөс гаргадаг хэвээрээ. Хувийнхаа юмуу намынхаа шагналыг өгдөг юм байгаа биз…

P.S:

Саяхан Баатар найруулагч гавьяатын цол тэмдгээ буцааж өгөхөө зарласан тухай мэдээний ард “Буцаагаад яах юм бэ? Надад өгчих. Би зүүгээд явж байя” гэсэн сэтгэгдэл бичсэн харагдсан. Одон, медаль зугаа болж гүйцлээ. Удалгүй баяр наадмын өмнө шинэ Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж саяын сонгуульд хөлслөгдсөн хүмүүс болон намын үнэнч нөхдөө жинхэнэ гавьяатнуудтай нийлүүлж бөөндөхгүй гэдэгт найдья.

Сүхбаатарын талбайн дөрөвний нэгийг ч дүүргээгүй…

Би андуурсан юм шиг байна. Шинэ Ерөнхийлөгчийн тангараг өргөх ёслолыг TV9 шууд дамжуулаагүй гэж зарим үзэгч хэллээ. Кино гарч байсан гэнэ.

Харин тэр оройдоо “Энэ өдөр” мэдээллийн хөтөлбөрөөр Сүхбаатарын талбай дээр болсон цэргийн жагсаалын тухай даруухан сурвалжлагадаа “шинэ Ерөнхийлөгчийн тангараг өргөх ёслолын зардал өмнөх Ерөнхийлөгчийнхөөс хоёр дахин нэмэгдсэн… цэргийн парад хийсэн нь юуны өмнө гадаадын зочдод зориулсан үзвэр болов… Сүхбаатарын талбайн дөрөвний нэгийг ч дүүргэхээргүй хүмүүс цугларлаа” хэмээн гомдолтой төгсгөжээ. Маргаашийн “Энэ өдөр ”Ерөнхийлөгчийн тангараг өргөх ёслолд 150 гаруй орны зочид, төлөөлөгчдийг урьснаас хамгийн том нь ОХУ-ын Холбооны зөвлөлийн дарга Миронов байлаа” гэж голонгуй дуугарсан бол араас нь экс Ерөнхийлөгч Н.Энхбаярын түүхэн гавъяаг тайлбарлахдаа сэргэж “Үе үеийн ерөнхийлөгчид дундаас мөрийн хөтөлбөрөө 100 хувь биелүүлж чадсан ерөнхийлөгч гэдгийг хүн бүхэн хүлээн зөвшөөрдөг” гэв.

Өнөөдөр шинэ ерөнхийлөгч тангараг өргөхийг үзэв. (Зурагтаар)

Цоо шинэ Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдоржийн тангаргаа өргөх ёслолыг зурагтаар үзэж байна хэмээн нэг нөхөр хөдөө сумаас утасдаж “наана чинь яаж байна?” гэж сонин содон юм нэхлээ. Яах юу байхав, нийслэлд суугаа бид ч бас зурагтаар яг адилхан юм үзэж байлаа.

“Ийгл” телевиз шууд нэвтрүүлгээ бусдаас түрүүлж 10.00 цагаас эхэлж талбай дээр хүмүүстэй ярилцлага хийж дамжуулсан нь сонин байв. Ингээд яг 12.06-д болсон тангараг өргөх ёслол бүхий УИХ-ын чуулганы ёслолын хуралдааныг МҮОНТ, TV5, TV9, НТВ, “Ийгл” зэрэг телевизүүд шууд дамжуулав. Харин Төрийн ордонд үргэлжилсэн дараачийн үйл явдлууд, тухайлбал шинэ Ерөнхийлөгч төрийн 9 хөлт цагаан сүлдэд мөргөж намын батлахаа АН-ын даргадаа хураалгаснаас эхлээд Төрийн тамгаа хуучин Ерөнхийлөгчөөс хүлээж авсан, бас Н.Энхбаяр зөвлөхүүд, шадар хүмүүсээрээ үдүүлэн машинд сууж ордныг орхин одох тэр мөчийг зөвхөн МҮОНТ ганцаараа шууд харуулжээ.

Дараа нь Сүхбаатарын талбай дээр болсон үргэлжлэлийг тэнд байсан бүх телевиз дамжуулсан төдийгүй хурсан олон гартаа атгасан авдаг, бичдэг камер юмуу гар утсаараа дурсгал болгон татаж байв.

Эхний сэтгэгдлээ хуваалцъя. Тангараг өргөчихөөд ард түмэндээ хандаж цээжээрээ хэлсэн үг нь хүчтэй  (… Монгол бол өөрийгөө өргөмжилсөн удирдагч шаардлагагүй орон… Энэ завхралд өнөөдрөөс цэг тавилаа… ) мөртлөө арай нуршуу, энгийн яриа тал руугаа байв. Уулзалт хийж байгаа нэр дэвшигч биш, сонгогдоод тангаргаа өргөсөн Ерөнхийлөгч  юм чинь цаасан дээр бэлтгэж ирээд нэг,  хоёр гэж байгаад зарлиг мэт тунхагласан бол дээр байж. (Дээл хэр зохисон тухайд гэвэл монгол дээл өөрөө ямар ч хүнд зохидог эд. Даанч шинэ Ерөнхийлөгч тэнийж итгэлтэй зогсохын оронд биеэ хэт барьж заримдаа бага зэрэг бөгтийж харагдсан.  Сүүлдээ дээлээ тайлан костюм пиджакаа өмсөж байж сая цээж тэнийв)

Дараа нь шинэ Ерөнхийлөгч Төрийн ордноос гарч Чингэсийн хөшөөний өмнөх шатаар Сүхбаатарын талбай руу бууж цэргүүдийн урдуур нь явж мэндчилсний дараа жагсаал эхлэв. Сүүлийн үед зурагтаар зөвхөн Хойт Солонгосын парадыг дайнч гэсэн утгаар үзүүлэхийг зөндөө үзсэн надад манай цэргийн жагсаал сайхан санагдаж өөрийн эрхгүй бахархал төрүүллээ. Сүр жавхаа төдийгүй эмх цэгц, дэг журам, чанд сахилга гэж юу байдгийг гэнэт мэдэрлээ. Мартагдсан байж шүү!

UBS-ын хоёрхон нүүр

Саяын Ерөнхийлөгчийн сонгуулиар телевизүүд хэтэрхий “тэнцвэртэй” ажилласнаа нотолж, тэр нь нотлогдохгүй бол “нэг нам нь нэвтрүүлгээ өгөөгүй учраас нөгөө намынх илүү гарч зовоогоод” хэмээн бухаж үзсэн билээ. Хэрвээ тийм бол нэг намынх хэмжээндээ, харин нэвтрүүлгээ өгөөгүй намынх СЕХ-ны баталсан хуваариас бага байхсан. Гэтэл хоёр намын сурталчилгаа хоёулаа хэд дахин хэтэрсний учрыг тайлбарлахыг тэд хүсдэггүй.

Тэгвэл UBS телевизийн ерөнхий редактор Ө.Гэрэлтцэцэг тус телевиз сонгуулийн сурталчилгаанд ёс зүйг дээд зэргээр эрхэмлэж хандсан гээд “Намуудын нэвтрүүлгийг урьдчилж үзээд өрсөлдөгч рүүгээ дайрсан тохиолдолд нэвтрүүлэхээс татгалзаж байсан, тухайлбал АН-аас ирүүлсэн тийм нэвтрүүлгүүд хасагдсанаар МАХН-ынх бага зэрэг илүү гарсан” тухай ярьж байв.

Тэгвэл дараах жишээг яаж тайлбарлах бол? АН-аас нэр дэвшигч Ц.Элбэгдоржийг удам судраар нь доромжилсан “Монголоороо л үлдэх юмсан” нэвтрүүлгийг UBS телевиз жа хэмээн хүлээн авч лав 5-р сарын 20-ны өглөө “сэмхэн” үзүүлсэн гэх юм?

Хэдхэн хоног тэсэхгүй байна

Алимтай “Хараа” нэртэй ууж хэрэглэдэг бүтээгдэхүүний сурталчилгааг зөвшөөрсөн хоёрын хоёр хуулийн өөрчлөлт өнөө маргаашгүй батлагдахаар дуншиж байгаа ч манай хэвлэл мэдээлэл “тэснэ тэснэ гэхэд яаж тэсэхэв” болж байх шиг. Аль хэдийнэ сонинуудыг дүүргэсэн алимтай “Хараа” одоо зарим телевизийн дзлгэцэн дээр хундаглагдах болжээ. Тэгэхдээ хууль батлагдсан ч хориотой байх учиртай 22 цагаас хамаагүй өмнө!

Олон нийтийн телевиз ч гэсэн энэ найрнаас хоцорсонгүй. 16-ны оройн хөтөлбөртөө “Шинэ технологи, шилдэг бүтээгдэхүүн” гэдэг шинжлэх ухаанч нэртэй нэвтрүүлэг зоосон нь нь АПУ хувьцаат компанийн “Натур агро” хэмээх спиртийн үйлдвэрийн тухай сурталчилгаа байв. Тэр спирт нь хүний биед ямар ч хоргүй төдийгүй ашигтай гэсэн шүү! Улмаар АПУ-гийн зарим “бүтээгдэхүүн”-ийг магтсаар дуусгасан энэхүү эрүүл мэндийн нэвтрүүлгийг бүтээгчид нь нэрээ нуухаа мартаагүй юм.  Бас “Цагийн хүрд”-ээрээ АПУ-г сурталчилгааг сурвалжлагаар явуулж даруулахаа ч мартсангүй.

Тэнцвэртэй худалдагдсан …

Олон нийтийн телевиз өөрийн сайтдаа “Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн сурталчилгааны үеэр МҮОНРТ тэнцвэртэй ажиллажээ” хэмээн зарлав. Гэхдээ тэдний иш татсан сонгуулийн сурталчилгааны мониторингийн хэлэлцүүлэг дээр сууж, бас санал бодлоо хэлсний хувьд МҮОНТ үзэгчиддээ зөвхөн тал үнэнийг хэлснийг гүйцээхээс.

2009 оны 4-5-р саруудад орон даяар нэвтрүүлгээ явуулдаг телевизүүд, түүний дотор олон нийтийн телевиз зөвхөн хоёр нэр дэвшигчийн сонгуулийн штабын захиалгаар ажиллаж өөрсдийн буюу сэтгүүл зүйн мэдээ, сурвалжлага, тайлбар гэж байдгийг “мартсан”-аа бүгд хүлээн зөвшөөрсөн. Тэгэхлээр сурталчилгаа тэнцсэн тэнцээгүй нь тухайн телевизийн гавьяа юмуу буруу биш, харин сонгуулийн штабуудын дур зоргийн хэрэг байв. Хэрвээ хүсвэл нэр дэвшигчээ магтаж, хүсвэл өрсөлдөгчийг нь муулах хоёрыг ээлжилсний дүн магадлалын онолоор ойролцоо гарчээ. 

МҮОНТ үзэгчдээсээ нуусан тал үнэн бол тэд Монгол улсын Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн хуулийн дагуу СЕХ-ноос баталж аль намын нэвтрүүлэг хэдний өдөр, хэдэн цаг минутаас явж хичнээн үргэлжлэхийг нэгбүрчлэн зааж өгсөн хуваарийг намуудын штабуудтай хуйвалдан зөрчиж хамаагүй илүү сурталчилгаа хийж өгсөн байлаа. Харин тэнцвэртэй худалдагдсаныг хэлэх хэрэгтэй.

Чухамдаа битгий худалдагдаарай гэж төрөөс Олон нийтийн телевизийн тухай хууль гаргаж, зөвхөн 2008 онд гэхэд төсвөөс болон үзэгчдийн хураамжаас 8 тэрбум төгрөг өгөөд зогсохгүй Ерөнхийлөгчийн сонгуулиар бага сага төлбөртэй нэвтрүүлэг явуулж халтур хийхийг зөвшөөрчээ. Гэтэл тэр нь чамлагдаж “Цагийн хүрд” мэдээллийн хөтөлбөрийн цагаа лангуун дээр тавьж байгаад нэг минутыг нь 500 мянган төгрөгөөр үнэлж улс төрийн хоёр намд сар гаруйн турш зарсан билээ. Ердийн үед 300.000 төгрөг байдаг ажээ.

Алимтай “Хараа”

Өчигдөр өдөр тутмын зарим сонины тэргүүн нүүрэнд “Алимтай хараа” худалдаанд гарсан тухай сурталчилгааг нийтлэгджээ. Алим жимс харуулаад байхад л уншигчид ямар учиртай “бүтээгдэхүүн” болохыг шууд таньж байна. Жинхэнэ нэр нь алимтай “Хараа” юм шүү. Манайд согтууруулах ундааны сурталчилгаа ийм өндөр түвшинд хүрчээ.

Гэтэл УИХ-ын гишүүд багадаад байна гэж үзээд Зар сурталчилгааны болон Архидан согтуурахтай тэмцэх хуулинд өөрчлөлт оруулж 18 градус хүртэлх шар айраг, бусад согтууруулах ундааг телевизээр үдшийн 22 цагаас 06 цаг хүртэл, сонинд долоо хоногийн нэг өдөр сурталчлахыг зөвшөөрөх гэж байна. Үүнийхээ төлөө байнгын хороодын хуралдаан дээр гайхалтай сонин зүйл ярьцгаав. Э.Бат-Үүл гишүүн “Манай хэвлэл мэдээлэл улс төрийн сонгуулиар л жаахан мөнгө олдог учраас худалдагдаад байгаа юм. Бага градустай архиар мөнгө олдог бол тэгэхээ болино” гэв. Шунах, согтуурах хоёрт хязгаар үгүй гэдгийг тэр мартжээ. 2012 оны сонгуулиар телевизийн захирлууд улс төрчдийн сарвайсан боодолтой мөнгийг “Уучлаарай. би шар айраг, бага градустай архинаас хангалттай мөнгө олдог” гээд буцаахыг харахаас. Ч.Сайханбилэг гишүүн “Би ардаа архины үйлдвэргүй, хэвлэл мэдээлэлд хувьцаа эзэмшдэггүй” гэж шударгаа гайхаад “Согтууруулах ундааны сурталчилгааг хоёрын хооронд хагас дутуу зөвшөөрөөд хэрэгггүй. Бүрэн чөлөөлөх хэрэгтэй” гэсэн санал дэвшүүлэв. MCS-д нь ямар их таалагдаа бол?

Архи, шар айрагны үйлдвэрүүд, хэвлэл мэдээлэл эрвийх дэрвийхээрээ дэмжиж байна. Өчигдөр орой “25-р суваг” телевизээр “шар айраг”-ын Ганхүү согтууруулах ундааг хориглох нь буруу гээд 1930-аад оны Америкийн “хуурай хууль”-иар айлгасан бол өнөө өглөө UBS телевизийн “Цай юу, кофе юу?” нэвтрүүлгээр “Чингэс шар айраг компанийн Очирхуяг захирал бас л дээрх санааг давтаж, бас чанартай “бүтээгдэхүүн”-ийхээ ач тусыг эрдэмтдээр яриулж өгөхөө амлав.

Хуулийн өөрчлөлтүүд УИХ-аар ямар ч саадгүй батлагдах нь тодорхой болжээ. Тун удахгүй 22 цагаас хойш телевиз болгоноор хүүхэд, залуучуудад зориулсан “соёлтой хэрэглээ”-ний дамжаанууд нээгдэнэ (Эсвэл тэднийг үдшийн үлгэр үзээд 21.59-д орондоо ордог гэж бодсон уу?). Тэгээд эрхэм гишүүдийг “Алимтай хараа юу, шар айраг уу?” нэвтрүүлэгт эрхэм гишүүдийг урих буйзаа.

Бүх архидалт соёлтой эхэлдэг.

TV Zone vs Тop Info TV

Зурагтын мэдээ бол телевизорын дагуул. Долоо хоногт нэг, жилдээ 52 удаа солигддог дагуул. Таны санаанд хамгийн түрүүнд “зуугийн мэдээ” орж байгаа биз. Өнөөдөр “ТВ долоо хоног”, “ТВ суваг” (Монголын телевизүүдийн холбооны дэргэдэх гэсэн тодотголтой), “ТВ элч” (МҮОНРТ-ийн), “Танайд хоноё”, (бас “ТВ толь” гэх мэтийн нэг удаагийн оролдлогууд зөндөө) сонинууд хэдийнэ 200 төгрөгийн үнэтэй болж өнөөдрийн олон телевизийн мэдээг эмх замбараагүй унжралдуулан нийтэлж орхидог хэвээрээ ч янз бүрийн зар мэдээ, реклам сурталчилгааг өнгөтөөр тавьдаг, бас хямдхан тул байр сууриа хараахан алдаагүй өдий хүрчээ. Гэхдээ хэдэн саяын үнэтэй Bravia телевизорын хажууд “зуугийн мэдээ” юмуу өдөр тутмын сонины “мэдээтэй” нүүр нугларан хэвтэх зохимжгүй харагдана.

Сэтгүүл бол өөр хэрэг. Ноднин телевизийн мэдээний сэтгүүлүүд шинээр гарч ирсний эхнийх нь UBS телевизийн эрхэлдэг TV Zone юм.

Дараачийнх нь “Top Info TV (хамаг чухал үгсийг хамсан яасан ховдог нэр вэ?) сэтгүүл. Дээр дурдсан “TV суваг” сониныг, бас “Ноён зууч 1950” утсыг эрхэлдэг “Билэгт дөлгөөн” ХХК-ийн хэвлэл юм байна. Хоёулаа 999 төгрөгийн үнэтэй. (Нэг төгрөгийн хариулт өгдөг болов уу?).

Өнгөрсөн сард Next Week нэртэй гуравдахь сэтгүүл мэндэлжээ. Хуудас цөөн, үнэ хямдхан – ердөө 300 төгрөг. Гурвуулаа гадаад нэртэй сэтгүүл байна.

Яг одоогоор TV Zone, Top Info TV сэтгүүлүүд ширүүн тулж байгааг UBS ба TV9 телевизээр явах шинэ дугаарын сурталчилгаанууд, бас “Номин”-гийн бүх супермаркетад зэрэгцэн зарагдаж байгаагаас та анзаарсан байх. Хоёуланд нь элдэв мэдээ, сонирхолтой ярилцлага, өгүүлэл, орчуулга, зураг, зөвлөгөө, англи хэлний хичээл пиг дүүрэн нийтлэгддэг юм байна.

Миний хувьд телевизийн мэдээ нь чухал. Хоёуланг авч үзвэл харамсалтай нь гял цалыг эс тооцвол “зуугийн мэдээ”-нээс дээрдэх юм алга: нөгөө л холион бантан. Уншигчид (үзэгчид) өөрт хэрэгтэй телевизийн суваг, өдөр цагийг олохын тулд бөөн эрэлд мордоно, дээрээс нь жижигхэн үсгээр хэвлэдэг тул томруулдаг шил шаардагдана. Нэвтрүүлэг, киноны тайлбар, танилцуулга байхгүй. Ингээд телевизийн мэдээний сэтгүүлийн хамгийн муу нийтлэл нь телевизийн мэдээ болж таарлаа. Япончууд нэг мундаг цаг бүтээсэн нь радио сонсгож телевиз үзүүлэхээс эхлээд тоглоом тоглуулдаг, тоо боддог, ном ярьж өгдөг, агаарын хэм, эзэмшигчийн цусны даралтыг хүртэл хэмждэг гээд түмэн үйлдэлтэй мөртлөө цаг, минутийг заалгахыг мартчихсан байжээ гэдэг шиг.

Top Info TV сэтгүүл янз бүрийн телевизийн нэвтрүүлэг, тэдгээрийн сэтгүүлч, уран бүтээлчдийг дугаар бүртээ аятайхан танилцуулдгаараа давуу боловч бусад сэдвээр задгайдуу. Харин TV Zone сэтгүүл илүү соёлтой ч ерөнхийдөө UBS-ийн Zone-д хашигдсан санагдав.

Ерөнхийлөгчийн намын ерөнхий нарийн бичгийн дарга

Өнөөдөр АН-ын ерөнхий нарийн бичгийн дарга Д.Эрдэнэбат сэтгүүлчидтэй уулзахдаа “АН ерөнхийлөгчтэй болно гэдэг асар их хариуцлага” гэсэн хариуцлагагүй мэдэгдэл хийжээ. Сонгуулийн кампанийн туршид “ард түмний ерөнхийлөгч” байхаа зогсоо зайгүй амалсан Ц.Элбэгдорж 6-р сарын 18-д тангарагаа өргөөд намаасаа түдгэлзэж АН-ын байраар шагайх ч эрхгүй болно. Гэтэл Эрдэнэбат даргын сонгуулийн халуун буугаагүй явна. Одоо салахгүй нь ээ. 

Урьд нь МАХН-ын нарийн бичгийн дарга У.Барсболд гэж нөхөр МАХН-ын гишүүн байсан 40-өөд мянган төрийн албаны хаагч 2009 оны 1-р сарын 1-нээс хуулийн дагуу намаасаа түдгэлзсэнийг “харин ч манай намд ашигтай юм боллоо. Манай намын гишүүн мөртлөө гишүүн биш хэлээд төрд орчихож байгаа юм” гэсэн утгатай тайлбар хийж тэдэнд тусгай даалгавар өгч нууц ажилд томилсноо гайхуулах мэт додигор байж билээ.

Хэдхэн хоногт мартагдсан 335 иргэний үнэмлэхийг эргэн дурсахуй…

Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн үеийн бас нэг дуулианыг сануулья.

Санал хураалтын өмнөх өдөр МУБИС, ХҮДС, “Гурван эрдэнэ” дээд сургуульд хөдөө орон нутгаас суралцаж байгаа, саналаа өгөх боломжгүй оюутнуудаас иргэний үнэмлэхийг нь даваа гаригийн 10 цаг буцааж өгөх болзолтойгоор нэг бүрийг таван мянган төгрөгөөр худалдан авч байсан МУБИС-ийн оюутан Н.Батзаяа, түүний дүү Н.Отгонжаргал, бас тэдэнд мөнгө өгч захиалсан Ж.Оргилсайхан гурвыг маргааш нь Сүхбаатар дүүргийн цагдаагийн ажилтнууд саатуулан тайлбар мэдүүлэг авч байгаа талаар телевизүүд шууд сурвалжлах шахсан билээ.

Улмаар Оргилсайхан нь хэргийн жинхэнэ захиалагч Оюунчимэг гэдэг эмэгтэйн үүрлэсэн “Тамир” зочид буудлыг зааж өгчээ. Цагдаагийнхан очиход зугтаж амжсан ч ноутбүүк болон бичиг баримтаа орхисон байв.

Цагдаагийн алдарт хурандаа Сайнжаргал нийтдээ 335 иргэний үнэмлэх хураасныг сэтгүүлчдэд бараг тоолж үзүүлээд “сонгууль явагдаж байгаа учраас намын нэрийг одоо хэлмээргүй байна” гэж цааргалсан ч зарим телевиз (аль телевиз гэдгийг таагаарай) тэр хүмүүс Ардчилсан Намын гишүүд байсныг илчлэхгүй хаачихав.

Сонгууль дуусаад олон хоног өнгөрлөө.  АН-ынхан эвгүй дурсамжаа сэдрээхийг хүсэхгүй байж болно. Харин хэрэг болгоныг нүдэнд харагдтал ярьж өгөх үүрэгтэй Сайнжаргал хурандаа яагаад дуугаа хураав?

Нэг нь гүтгэж, нөгөө нь няцааж тоглосон уу?

Зөвлөлтийн ард түмний эх орны дайны тухай ийм үг байдаг: Хэрвээ амь үрэгдсэн сүүлчийн цэргийн шарилыг олж ёс төртэйгээр оршуулаагүй цагт дайныг бүрэн дууссан гэж үзэж болохгүй.

Саяын Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн улайрсан сурталчилгааг эргээд санахад “Сонгуулийн үеэр гарсан дайралт, няцаалт, гүтгэлэг болгоны “үнэн”-ийг олж цэг тавиагүй цагт энэ сонгуулийн асуудал дууссан гэж хэлж болохгүй” санагдлаа.

Хоёр намын захиалгат нийтлэл, нэвтрүүлэгт хичнээн олон “үнэн” бяц даруулан хэвтэж байгаа бол?

Тухайлбал, нэр дэвшигч Ц.Элбэгдоржийн Солонгосын байгууллагаас хандив авсан гэх асуудал яасан бэ? Сонгуулийн өдрүүдэд TV9 телевизийн дэлгэцэнд хадагдчихсан нэг пионер “Надад нам нам огт хамаагүй. Би иргэнийхээ хувьд Элбэгдорж гуайд асуулт тавьж байна” гэхэд ард нь МАХН-ын С.Баяр, Ц.Нямдорж, С.Нарангэрэл тэргүүтэй ах нар “энэ хүүгийн асуултанд хариул” гэж шаардаад байсан. Яасан бэ?

АН-ын зүгээс бас л дуугаа хураав. Монголоос ямар бүрэлдэхүүнтэй “сурвалжлах баг” Сөүлд нисэн очиж гудамжнаас хоёр солонгосыг гурван сая воноор хөлслөн Элбэгдоржийн 1,5 сая воны хандивын талаар яриулж гүтгүүлснийг зарлах болоогүй юу? Солонгосын цагдаа тэднийг олсон гээд байсан. Ау, яасан бэ?

Хоёулаа таг чиг.  Нэг нь гүтгэж, нөгөө нь няцааж тоглосон болж байна уу?

МҮОНРТ санхүүгийн тайлангаа нууж байна

Монголын үндэсний олон нийтийн радио, телевизийн 2008 оны үйл ажиллагааны тайлан тус байгууллагын http://www.mnb.mn вэб сайтад нийтлэгджээ.

Уншлаа. Ноднин МҮОНРТ ер бусын сайн ажиллаж УИХ-ын сонгуулиас эхлээд 7-р сарын 1-ны онц байдлын үеэр үүргээ онцсайн биелүүлж монголын хамаг шагнал өргөмжлөлийг хамаад зогсохгүй Ази, Номхон далайн бүсэд гайхагдаж байгаа ажээ. Үзэгчид магтаж сайшаагаад сүйд гэнэ. Яаж тэгэж чадав аа?

Уг нь “Олон нийтийн радио, телевизийн тухай хууль”-ийн “Олон нийтийн радио, телевизийн үйл ажиллагааны ил тод байдал” гэсэн 6-р зүйлд юу юуг тайлагнахыг нэгбүрчлэн зааж өгсөн байдаг. Сануулья.

6.1. Олон нийтийн радио, телевиз жил бүр үйл ажиллагааныхаа дэлгэрэнгүй тайланг өдөр тутмын сониноор, эсхүл нийтэд хүртээмжтэй бусад хэлбэрээр мэдээлэх бөгөөд тайланд дараахь мэдээллийг тусгана:

6.1.1. олон нийтийн радио, телевизийн хөтөлбөрийн бодлогын хэрэгжилт, нэвтрүүлгийн хөтөлбөрүүдийн тухай мэдээлэл;

6.1.2. санхүүгийн жилийн тайлан, аудиторын дүгнэлт;

6.1.3. олон нийтийн радио, телевизийн Ерөнхий захиралтай байгуулсан гэрээний хэрэгжилт;

6.1.4. ирэх жилийн зорилт, хөтөлбөрт оруулах өөрчлөлтийн талаархи санал;

6.1.5. сонсогч, үзэгчдийн санал, хүсэлт, гомдлын талаархи мэдээлэл, тэдгээрийг шийдвэрлэсэн байдал.

Гэтэл дээрх тайланд санхүүгийн жилийн тайлан, аудиторын дүгнэлт; Ерөнхий захиралтай байгуулсан гэрээний хэрэгжилт ор тас алга. Арилжааны банкууд хүртэл аль эрт аудит хийлгээд олон нийтэд тайлагнаж амжсан байхад шүү!

Ноднин МҮОНРТ-д улсын төсвөөс 8.5 тэрбум төгрөг, Монгол улсыг хөгжүүлэх сангаас хөрөнгө оруулалтанд 2 тэрбум төгрөг, барилгын дээврийн засварт 320 сая төгрөг, тоног төхөөрөмжинд 541 сая төгрөг, нийлээд 11 тэрбум гаруй төгрөгийг хуваарилжээ. Дээрээс нь хуулиар хүлээн зөвшөөрсөн 2 хувиас хэд дахин хэтэрсэн реклам сурталчилгаа, ивээн тэтгэлэг, мөн төлбөртэй нэвтрүүлгийн хууль бус орлогууд нэмэгдэнэ…

Ийм их мөнгийг МҮОНРТ-ын удирдлага тайлагнахгүй, хууль руугаа нулимсан хэвээр байна.

Архины сурталчилгааг тэд мэднэ

Өнгөрсөн хавар УИХ-ын гишүүн З.Алтай, Р.Амаржаргал, Ж.Сүхбаатар, Д.Энхбат, З.Энхболд нарын хэсэг гишүүд санаачлан Архидан согтуурахтай тэмцэх тухай хуулийг засварлаж пиво, хатуулаг багатай дарсыг шөнийн цагаар телевизээр сурталчлахийг зөвшөөрөх хуулийн төслийг боловсруулсан нь явсаар Хууль зүйн байнгын хороог давж УИХ-ын нэгдсэн хуралдаанд тулж очоод байна.

Эрхэм гишүүд төрийн бодлогын ямар агуу “чухал” асуудалд хууль санаачлах хүртлээ санаа зовов оо? “25-р суваг” телевизийн захирал З.Алтай архины рекламыг хүссэнээрээ явуулж чадаагүйгээс асар их орлого алдсан олон жилийн “шар”-аа ноднин УИХ-д оронгуутаа тайлж дээрх хуулийн төслийг санаачлан зүтгүүлсэн санагдана. Одоо бөөнөөрөө болжээ. Согтууруулах ундааны сурталчилгааг бүрэн хориглосноос болж далд аргаар сурталчилж, улмаар чанаргүй архийг ихээр ууж, согтуугаар гэмт хэрэг үйлдээд байна хэмээн тайлбарлаад одоо пиво, дарсыг шөнийн цагаар радио, телевизээр, харин сонин, сэтгvvлийн хэвлэлийн тодорхой хуудсанд сурталчлахыг зөвшөөрөх юм байна.

Энэ бол эхлэл, гэхдээ архины сурталчилгаа хавтгайрахын зөвхөн эхлэл. Хуулиар бүрэн хориглочихоод байхад өдөр, шөнөгүй сурталчилж чаддаг хүмүүст сиймхий гаргаад өгөхлөөр яаж дураараа дургих бол? Тэр цагт одоогийн “Сайн үйлсийн аян”, “Алсын хараатай амьдрал”, “Гуала бөглөө” сэлт хүүхдийн зугаа шиг санагдах болно.

Эрхэм гишүүд Афганистан руу цэрэг илгээх мэтийн дайн байлдааны том асуудлыг мэдээд шийддэг юмаа гэхэд архи, тамхийг иргэдтэйгээ “хуваалцмаар”. Тэдний зөвшөөрсөн сурталчилгааг шөнө үзэж өдөр уншин хүмүүжих учиртай жирийн согтуучууд, тэдний эхнэр хүүхэд, ээж аав нар гологдоод байвал эмэгтэйчүүд, залуучууд, хүүхдийн эрхийг хамгаалдаг байгууллагаас асуугаад үзээсэй. Их юм хэлэх байх шүү! Тэдэнд төслөө илгээж хэлэлцүүлэх, саналыг нь сонсох учиртай цорын ганц хууль энэ баймаар.

Мартсанаас, төрийн бодлогын ийм “чухал” асуудал дээр Г.Батхүү гишүүн хамтрахгүй хаачив?